Skóra
Raki skóry, czyli złośliwe nowotwory wywodzące się z komórek skóry, są najczęściej występującymi chorobami onkologicznymi. Stanowią niejednolitą grupę i mogą przybierać różne postacie, które wiążą się z różnymi objawami, przebiegiem i rokowaniem. Zdecydowaną większość, bo aż 98%, stanowią dwa podtypy: rak podstawnokomórkowy (ang. basal cell carcinoma, BCC) i rak kolczystokomórkowy (płaskonabłonkowy, ang. squamous cell carcinoma, SCC), które czasem są nazywane niebarwnikowymi nowotworami skóry.
Te raki rzadko prowadzą do powstawania przerzutów i zgonu, jednak cechują się naciekaniem okolicznych tkanek i niszczeniem sąsiadujących struktur, np. kości, co skutkuje defektami estetycznymi i pogorszeniem jakości życia. To w połączeniu z wysoką chorobowością sprawia, że raki skóry stanowią istotny problem w onkologii. Inne podtypy — rak z komórek Merkla, rak wywodzący się z gruczołów łojowych, gruczolakorak apokrynowy, raki gruczołów potowych, raki wywodzące się z mieszka włosowego — występują znacznie rzadziej. Do tej grupy zalicza się również czerniak, który jest szczególnym rodzajem raka skóry.
Wybierz interesujący Cię dział, aby dowiedzieć się więcej:
Epidemiologia
Raki skóry to najczęściej diagnozowana grupa nowotworów u ludzi. Stanowią nawet 30–50% wszystkich rozpoznawanych chorób onkologicznych. Najwięcej zachorowań obserwowanych jest wśród osób rasy kaukaskiej (białej). Dodatkowo ryzyko zachorowania wzrasta wraz z wiekiem, a szczyt zachorowań przypada po 80. roku życia.
Etiologia i czynniki ryzyka
Czynniki ryzyka rozwoju raków skóry są zróżnicowane i obejmują zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe. Najważniejszym jest nadmierna ekspozycja na promieniowanie słoneczne, zwłaszcza w dzieciństwie i wczesnej młodości, co prowadzi do uszkodzenia DNA w komórkach skóry. Osoby o jasnej karnacji, które łatwiej ulegają poparzeniom słonecznym, są bardziej narażone na te nowotwory. Czynniki genetyczne, takie jak występowanie raka skóry w rodzinie, również mogą zwiększać podatność na rozwój tych nowotworów. Jednocześnie do powstania tych nowotworów mogą się też przyczyniać wiek, płeć, palenie papierosów, infekcje wirusowe, przewlekłe stany zapalne oraz kontakt z substancjami chemicznymi.
Metody zapobiegania
Zapobieganie rakom skóry koncentruje się głównie na ochronie przed nadmierną ekspozycją na promieniowanie UV. Kluczowe jest unikanie bezpośredniego wystawiania skóry na słońce w godzinach największego nasłonecznienia, czyli między 10:00 a 16:00, oraz regularne stosowanie filtrów przeciwsłonecznych o wysokim SPF. Większość zmian wykrywana jest podczas samobadania skóry, dlatego należy przeprowadzać je regularnie.
Objawy
Objawy niebarwnikowych raków skóry najczęściej obejmują zmiany skórne, które mogą być początkowo niewielkie i niezauważalne. Rak podstawnokomórkowy to wolnorosnący, perłowy, błyszczący guzek, który może krwawić lub tworzyć owrzodzenia. Z kolei rak kolczystokomórkowy zwykle występuje w postaci twardych, czerwonych guzków lub grudek, które mogą być bolesne, łuszczyć się, a także tworzyć owrzodzenia. W obu przypadkach zmiany mogą być mylone z innymi, mniej poważnymi problemami dermatologicznymi.
Diagnostyka
Diagnostyka raków skóry opiera się na dokładnym badaniu dermatologicznym oraz, w razie potrzeby, dodatkowych testach. Pierwszym krokiem jest badanie dermatoskopowe, które pozwala na dokładniejsze obejrzenie struktur skóry. W przypadku wątpliwości wykonuje się biopsję i badanie histopatologiczne, co pozwala na ostateczne potwierdzenie rozpoznania. W chorobie bardziej zaawansowanej dodatkowo przeprowadzane są badania obrazowe, które pomagają ocenić rozprzestrzenienie raka na inne części ciała.
Leczenie
Leczenie raka skóry zazwyczaj polega na usunięciu zmiany, co jest najskuteczniejszą metodą. W przypadkach bardziej zaawansowanych nowotworów, stosuje się także terapie takie jak radioterapia, chemioterapia lub immunoterapia, które pomagają zniszczyć komórki rakowe lub zahamować ich wzrost.
Postępowanie po leczeniu i rehabilitacja
Postępowanie po leczeniu raka skóry obejmuje przede wszystkim regularne kontrole dermatologiczne oraz samobadanie, co pozwala szybko zauważyć jakiekolwiek niepokojące zmiany. Ponadto, zaleca się unikanie nadmiernej ekspozycji na promieniowanie słoneczne oraz stosowanie filtrów przeciwsłonecznych. Wybrani pacjenci mogą potrzebować rehabilitacji, oraz wsparcia psychologicznego.
Pamiętaj, że każdy przypadek zdrowotny wymaga indywidualnej oceny
Informacje zawarte w Kompendium mają charakter ogólny i nie stanowią profesjonalnej porady medycznej. Każdy przypadek wymaga indywidualnej oceny — w razie wątpliwości, pytań lub potrzeby uzyskania szczegółowych wyjaśnień, skonsultuj się z lekarzem prowadzącym. To on najlepiej zna Twoją sytuację i pomoże dobrać rozwiązania odpowiednie dla Ciebie.
W przypadku dodatkowych pytań należy zwrócić się do lekarza. Porad i wsparcia udzielają też organizacje działające na rzecz pacjentów.