Objawy czerniaka

Czerniak to jeden z najgroźniejszych nowotworów skóry, który może pojawić się na zdrowej skórze lub w obrębie istniejących znamion. Wczesne jego wykrycie daje największe szanse na skuteczne leczenie. W tym tekście dowiesz się, jak rozpoznać niepokojące objawy czerniaka skóry, czerniaka oka oraz innych rzadziej występujących odmian.

Jak rozpoznać czerniaka?

Czerniak, choć najczęściej występuje na powierzchni skóry, rozwija się w sposób subtelny. Może powstać zarówno na skórze niezmienionej, jak i w obszarze już istniejących znamion skórnych. Wczesne wykrycie czerniaka jest kluczowe dla zmniejszenia śmiertelności choroby, dlatego należy zwrócić uwagę na wszystkie zmiany, w szczególności dotyczące znamion pigmentowych. Mogą one przybierać wszystkie kolory nie tylko czarny czy brązowy, ale także niebieski, siwy, albo być bezbarwne. Konsultacji lekarskiej przede wszystkim wymagają zmiany, w przypadku których stwierdzono:

• powiększenie lub zgrubienie,
• zaczerwienienie wokół znamienia,
• swędzenie,
• zmianę zabarwienia lub kształtu,
• owrzodzenie,
• krwawienie.

W celu zidentyfikowania podejrzanych zmian przydatną metodą jest algorytm diagnostyczny ABCDE, zaproponowany przez Amerykańskie Towarzystwo Onkologiczne.

	Asymetria (ang. asymmetry) Czerniak jest asymetryczny względem każdej osi wytyczonej przez środek znamienia oraz ma nieregularny obraz. Zmiany łagodne są zazwyczaj okrągłe i regularne.
	Brzegi (ang. borders) Nierówne i postrzępione brzegi znamienia; często ostro ograniczone.
	Kolor (ang. color) Nierównomierne zabarwienie w obrębie zmiany. Czerniaki mogą mieć brązowe, czarne, niebieskie czerwone lub białe zabarwienie. Rozkład barwnika niejednolity z punktowymi depozytami. Niektóre czerniaki mogą być bezbarwne.
	Średnica (ang. diameter) Duża średnica zmiany, zazwyczaj przekraczająca 5 mm
	Zmiany (ang. evolution) Zmiany zachodzące w obrębie znamion barwnikowych, takie jak zmiana wielkości, barwy lub uwypuklenie powierzchni znamienia. Znamiona łagodne nie ulegają takim zmianom.

Najczęstsza lokalizacja zmian

Najwięcej przypadków nowotworów skóry jest diagnozowanych wczesną jesienią, po intensywnym opalaniu latem, a umiejscowienie zmian związane jest z intensywną ekspozycją na słońce części ciała, które zazwyczaj nie są wystawiane na promieniowanie UV. W przypadku mężczyzn najczęstszym umiejscowieniem czerniaka jest tułów, a u kobiet kończyny, w szczególności nogi.

Dystrybucja anatomiczna czerniaka w zależności od płci

Objawy zaawansowanego czerniaka

Objawy czerniaka mogą również wiązać się z powstawaniem przerzutów do węzłów chłonnych i innych organów, co często postępuje szybciej niż wzrost zmiany skórnej. W zaawansowanych przypadkach objawy raka skóry są związane z istniejącymi przerzutami (najczęściej do płuc, kości i mózgu): bóle głowy, napady padaczkowe, zaburzenia widzenia, trudności w oddychaniu, kaszel, krwioplucie, wzdęcia, ból i objawy systemowe (gorączka, dreszcze, utrata wagi, itp.).

Niewielki odsetek czerniaków rozwija się w miejscach innych niż skóra, takich jak paznokcie, jama ustna, oko. Mogą one wyglądać inaczej niż czerniak skóry, dlatego należy zgłosić się do lekarza z każdą podejrzaną zmianą.

Objawy czerniaka oka

Większość czerniaków oka przebiega bezobjawowo lub ich objawy są niecharakterystyczne, w związku z czym najczęściej są one diagnozowane podczas badania okulistycznego. Czerniak tęczówki jest najłatwiejszy do zaobserwowania gołym okiem. Natomiast czerniak błony naczyniowej umiejscowiony jest za tęczówką i zaobserwowany może być, dopiero w momencie, gdy jest wystarczająco duży by stanowić pierścień wokół niej. Dlatego w jego przypadku najczęściej zgłaszane objawy obejmują:

• pogorszenie ostrości wzroku,
• zaburzenia w polu widzenia, np. błyski w oku, zniekształcenie obrazu,
• ból,
• utratę wzroku.

Generalnie, większość czerniaków oka przebiega bezobjawowo do momentu, gdy osiągną wystarczającą wielkość, aby spowodować m.in. zniekształcenie soczewki, surowicze odwarstwienie siatkówki lub wtórną jaskrę.

[1] Rutkowski P, Wysocki PJ, Kozak K, Nasierowska-Guttmejer A, Jeziorski A, et al. Wytyczne postępowania diagnostyczno-terapeutycznego u chorych na czerniaki.  Warszawa: Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – Państwowy Instytut Badawczy. 2021.https://nio.gov.pl/wp-content/uploads/2024/01/Wytyczne-postepowania-diagnostyczno-terapeutycznego-u-chorych-na-czerniaki.pdf
[2] Ward WH, Lambreton F, Goel N, Yu JQ, Farma JM. Clinical Presentation and Staging of Melanoma. In: Cutaneous Melanoma: Etiology and Therapy. Codon Publications, Brisbane (AU); 2017.
[3] Ferlay J, Ervik M, Lam F, Laversanne M, Colombet M, Mery L, Piñeros M, Znaor A, Soerjomataram I, Bray F. Global Cancer Observatory: Cancer Today. Lyon, France: International Agency for Research on Cancer. 2024. https://gco.iarc.fr/today.
[4] DeVita VT, Lawrence TS, Rosenberg SA. Devita, Hellman, and Rosenberg's cancer : principles and practice of oncology. Twelfth edition. Philadelphia: Wolters Kluwer; 2023.