Diagnostyka

Przy podejrzeniu nowotworu nerki podstawą właściwego postępowania jest potwierdzenie choroby i ustalenie stopnia zaawansowania nowotworu przez określenie lokalizacji i wielkości zmian w nerkach i ewentualnych przerzutów odległych do innych organów. 

Badania obrazowe — pierwsze kroki

Pierwszym etapem diagnostyki są badania obrazowe, które zwykle obejmują jamę brzuszną i miednicę. Najczęściej pierwszym badaniem jest ultrasonografia (USG), która jest najszerzej dostępną i najczęściej stosowaną metodą diagnostyki obrazowej narządów jamy brzusznej. To bardzo skuteczne badanie, które pozwala stwierdzić obecność zmian ogniskowych w nerkach. W USG można wykryć ok. 85% raków nerki większych niż 3 cm, ale tylko do 60% zmian poniżej 2 cm, dlatego kolejnym krokiem jest wykonanie tomografii komputerowej (TK). 

Poza wykrywaniem małych guzów litych, TK umożliwia identyfikację zmian torbielowatych oraz ocenę ryzyka złośliwości tych zmian zgodnie z klasyfikacją Bosniaka, w której wyodrębnione są:

• zmiany łagodne (kategorie I, II),  
• prawdopodobnie łagodne wymagające dalszej kontroli (IIF),
• zmiany o nieokreślonym charakterze (III), wymagające zabiegu chirurgicznego lub aktywnego nadzoru,
• zmiany o obrazie typowym dla raka (IV), wymagające zabiegu chirurgicznego.  

Klasyfikacja zmian torbielowatych nerek wg Bosniaka

Rezonans magnetyczny — kiedy jest potrzebny?

Jeśli wyniki TK nie są jednoznaczne, konieczne może być wykonanie rezonansu magnetycznego (MR). U wybranych pacjentów badanie to umożliwia zobrazowanie i ocenę stanu okolicznych naczyń żylnych, przede wszystkim potwierdzenie obecności skrzepliny lub tkanki nowotworowej w naczyniach krwionośnych. Rezonans magnetyczny może być również wykorzystywany w przypadku przeciwwskazań do TK, np. alergii na jodowe środki kontrastowe lub u pacjentek w ciąży. Dodatkowo jest to preferowana metoda oceny zmian u młodych pacjentów, w szczególności dzieci, zwłaszcza jeśli istnieją obawy dotyczące zastosowania promieniowania rentgenowskiego (RTG lub TK) oraz konieczności wielokrotnego powtarzania badań.

Ponadto, aby uzyskać pełną ocenę sprawności organizmu, wykonywane są badania krwi i moczu.

Biopsja — czy zawsze jest konieczna?

Biopsja, czyli pobranie materiału do badania patomorfologicznego, nie musi być przeprowadzana u każdego pacjenta. Od badania można odstąpić, gdy wyniki badań obrazowych (tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego) ewidentnie wskazują na podejrzenie nowotworu oraz planowane jest leczenie chirurgiczne. Jeśli jednak operacja nie jest możliwa lub rezygnuje się z jej przeprowadzenia z innych przyczyn i planowane jest leczenie systemowe, należy wykonać biopsję cienkoigłową w celu uzyskania rozpoznania histopatologicznego, którego wynik pozwala na potwierdzenie rozpoznania nowotworu.

Rozpoznanie przerzutów — jakie badania są potrzebne?

U około 25% chorych do rozpoznania raka nerki dojdzie dopiero w stadium uogólnionym, czyli po tym jak doszło do wystąpienia przerzutów choroby do innych narządów. Dlatego bezwzględnie konieczne jest przeprowadzenie oceny zaawansowania nowotworu. Dzięki temu możliwe jest lepsze zaplanowanie leczenia tej grupy pacjentów. Zwłaszcza ze względu na coraz szerszą dostępność zabiegów mających na celu zmniejszenie lub usunięcie ognisk przerzutowych (operacji lub radioterapii stereotaktycznej), co, jak wykazano w badaniach klinicznych, wiąże się z poprawą rokowania chorych na przerzutowego raka nerki.

Do uzyskania pełnej oceny stopnia zaawansowania choroby niezbędne są informacje dotyczące rozmiaru guza, zajęcia węzłów chłonnych i ewentualnej obecności przerzutów. W chorobie uogólnionej (IV stopień zaawansowania) może dojść do zajęcia kości i ośrodkowego układu nerwowego, dlatego w przypadku podejrzenia przerzutów do mózgu wykonuje się badanie tomograficzne lub rezonans magnetyczny głowy. W przypadku kości pierwszym krokiem jest scyntygrafia, czyli badanie całego ciała z zastosowaniem radioizotopów (kontrastu) Następnie jej wyniki muszą zostać potwierdzone w badaniu rentgenowskim, tomograficznym lub rezonansu magnetycznego. 
 

Badania diagnostyczne w raku nerki

[1] Wojciechowska U, Barańska K, Miklewska M, Didkowska JA. Cancer incidence and mortality in Poland in 2020. Nowotwory. Journal of Oncology 2023;73(3):129-145. DOI: https://doi.org/10.5603/NJO.2023.0026
[2] Wysocki PJ, Chłosta P, Chrzan R, Czech AK, Gronostaj K, Konopka K, Krzakowski M, et. al. Zalecenia postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w raku nerkowokomórkowym – aktualizacja. Onkol Prakt Klin Edu 2022;8(6):424-457. https://journals.viamedica.pl/onkologia_w_praktyce_klin_edu/article/view/90277
[3] Zaid HB, Parker WP, Safdar NS, Gershman B, Erwin PJ, Murad MH, Boorjian SA, Costello BA, Thompson RH, Leibovich BC. Outcomes Following Complete Surgical Metastasectomy for Patients with Metastatic Renal Cell Carcinoma: A Systematic Review and Meta-Analysis. J Urol. 2017 Jan;197(1):44-49. doi: 10.1016/j.juro.2016.07.079. Epub 2016 Jul 26. PMID: 27473875.