Etiologia i czynniki ryzyka

Rak nerki to nowotwór, który najczęściej rozwija się u osób dorosłych, szczególnie po 60. roku życia. U większości chorych trudno wskazać jedną, konkretną przyczynę choroby. 

Czasami jednak rak ten może mieć związek z dziedziczeniem określonych mutacji genetycznych lub długotrwałym działaniem szkodliwych czynników, takich jak palenie papierosów, choroby nerek czy kontakt z niebezpiecznymi substancjami chemicznymi. W tym artykule wyjaśniamy, kiedy rak nerki może być dziedziczny, jakie są czynniki ryzyka zachorowania oraz jakie choroby i nawyki mogą zwiększać prawdopodobieństwo rozwoju tego nowotworu.

Nowotwory dziedziczne – rola genów

Rak nerki zazwyczaj występuje sporadycznie, a znane uwarunkowania rodzinne odpowiadają jedynie za 2–3% przypadków zachorowań. Czynniki genetyczne wiążą się zazwyczaj z zachorowaniem na jasnokomórkowego raka nerki i wskazać tu można takie zespoły dziedziczne jak choroba von Hippla–Lindaua, stwardnienie guzowate czy zespół Cowden. Te wrodzone, dziedziczne mutacje genetyczne zwykle wiążą się z zachorowaniem w młodszym wieku oraz większą liczbą zmian, które mogą występować w obu nerkach. 

Czynniki ryzyka raka nerki u dorosłych

Większość przypadków raka nerki nie ma związku z dziedziczeniem. W takich sytuacjach trudno wskazać jedną konkretną przyczynę, ale naukowcy wyróżniają kilka czynników, które zwiększają ryzyko zachorowania.

Palenie tytoniu

Uważa się, że jednym z najpowszechniej obserwowanych czynników ryzyka zachorowania jest palenie tytoniu, przy czym efekt (ryzyko wystąpienia choroby) jest wysoce zależny od liczby wypalanych papierosów i długości trwania nałogu. Szacuje się, że około 30% nowotworów złośliwych nerki u mężczyzn oraz około 24% u kobiet jest wynikiem uzależnienia od tytoniu.

Choroby i inne czynniki zwiększające ryzyko

Inne czynniki związane z wyższym ryzykiem zachorowania obejmują:

• choroby wpływające na pracę nerek: otyłość (szczególnie u kobiet), nadciśnienie tętnicze oraz cukrzyca,
• przewlekłe zaawansowane choroby nerek (np. wielotorbielowatość nerek), które prowadzą do ich niewydolności,
• długotrwała dializoterapia,
• czynniki środowiskowe związane z długotrwałą zawodową ekspozycją na substancje chemiczne, takie jak rozpuszczalniki trójchloroetylenowe, barwniki, garbniki do skóry, azbest czy związki węglowodorowe w przetwórstwie ropy naftowej,
• stosowanie dużej ilości leków przeciwbólowych zawierających fenacetynę (aktualnie niedostępne w Polsce).

[1] Wojciechowska U, Barańska K, Miklewska M, Didkowska JA. Cancer incidence and mortality in Poland in 2020. Nowotwory. Journal of Oncology 2023;73(3):129-145. DOI: https://doi.org/10.5603/NJO.2023.0026
[2] Wysocki PJ, Chłosta P, Chrzan R, Czech AK, Gronostaj K, Konopka K, Krzakowski M, et. al. Zalecenia postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w raku nerkowokomórkowym – aktualizacja. Onkol Prakt Klin Edu 2022;8(6):424-457. https://journals.viamedica.pl/onkologia_w_praktyce_klin_edu/article/view/90277