Metody zapobiegania | Płuco | Kompendium chorób nowotworowych

Narażenie na dym tytoniowy (czynne i bierne palenie) jest głównym czynnikiem ryzyka rozwoju nowotworów klatki piersiowej, m.in. raka płuca. W tym kontekście najskuteczniejszą metodą zapobiegania chorobie jest niepodejmowanie lub rezygnacja z palenia.

Zaprzestanie palenia stanowi jedyne działanie pozwalające na znaczne obniżenie ryzyka wystąpienia choroby, jednak nałóg ten wiąże się z silnym farmakologicznym uzależnieniem od nikotyny. W momencie spadku stężenia nikotyny we krwi prowadzi to do wystąpienia objawów odstawienia.

Papierosy zawierają wiele substancji rakotwórczych, w tym arsen, cyjanowodów, aceton, DDT, a palenie tytoniu odpowiada nawet za 9 na 10 przypadków raka płuca.

Leczenie uzależnienia od nikotyny

Aktualnie w ramach NFZ leczenie uzależnienia od nikotyny jest dostępne dla wszystkich pacjentów bez skierowania. Może ono być realizowane w:

poradniach podstawowej opieki zdrowotnej (POZ),
poradniach leczenia uzależnień,
specjalistycznych poradniach antynikotynowych.

Leczenie obejmuje przede wszystkim diagnostykę, poradę lekarską oraz zaplanowanie schematu dalszego postępowania, który obejmować może stosowanie nikotynowej terapii zastępczej i terapię psychologiczną.

Z leczenia można również skorzystać w ramach Programu Profilaktyki Chorób Odtytoniowych, który dostępny jest dla osób powyżej 18 roku życia. Program, poza poradnictwem antynikotynowym, obejmuje również diagnostykę i profilaktykę przewlekłej obturacyjnej choroby płuc, w tym badanie spirometryczne u osób w wieku 40–65 lat.

Program badań w kierunku wykrywania raka płuca

Zmniejszenie umieralności z powodu raka płuca jest możliwe również dzięki wczesnemu wykryciu choroby. W tym celu w ramach Narodowej Strategii Onkologicznej prowadzony jest Program badań w kierunku wykrywania raka płuca. Osoby zakwalifikowane do Programu mogą skorzystać z bezpłatnego badania z wykorzystaniem niskodawkowej tomografii komputerowej (NDTK) klatki piersiowej. Badania przesiewowe są adresowane do osób bez objawów choroby, u których obecne jest szczególnie wysokie ryzyko zachorowania na raka płuca:

w wieku 55–74 lata, które przez 20 lat lub więcej wypalały przynajmniej 20 papierosów dziennie (20 paczkolat) i są aktywnymi palaczami lub zaprzestały palenia, ale okres ten jest krótszy niż 15 lat;
w wieku 50–55 lat, które spełniają powyższe warunki oraz występują u nich dodatkowe czynniki ryzyka:
- zawodowe narażenie na substancje rakotwórcze, tj. krzemionkę, beryl, nikiel, chrom, kadm, azbest, związki arsenu, spaliny silników diesla, dym ze spalania węgla kamiennego, sadzę,
- ekspozycja na radon,
- chorowały na raka płuca, chłoniaka, raka głowy i szyi lub raki zależne od palenia tytoniu,
- występowanie raka płuca w najbliższej rodzinie,
- chorują na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc lub samoistne włóknienie płuc.

Czynniki ryzyka rozwoju raka dzieli się na te podlegające kontroli (palenie, ekspozycja na azbest czy ekspozycja zawodowa) oraz niepodlegające kontroli (obciążenie genetyczne, zanieczyszczenie powietrza, radioterapię).

Kwalifikacja do badania odbywa się w oparciu o decyzję lekarza ośrodka przesiewowego lub lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. Samo badanie jest bezbolesne i trwa kilkanaście sekund, a pacjent w tym czasie leży na stole aparatu do tomografii komputerowej.

[1] Krzakowski M, Jassem J, Antczak A, Błasińska K, Chorostowska-Wynimko J, Dziadziuszko R, Głogowski M, Grodzki T, et al. Nowotwory klatki piersiowej. Onkol Prakt Klin Edu 2022;8(1):1–41.
[2] Wojciechowska U, Barańska K, Miklewska M, Didkowska JA. Cancer incidence and mortality in Poland in 2020. Nowotwory. Journal of Oncology 2023;73(3):129–145. DOI: https://doi.org/10.5603/NJO.2023.0026
[3] Krawczyk P, Ramlau R, Błach J, Kieszko R, Roszkowski-Ślisz K, Kucharczyk T, et al. Czynniki ryzyka i profilaktyka pierwotna raka płuca. Leczenie chorych uzależnionych od palenia tytoniu. Onkol Prakt Klin Edu 2021;7(3),160–173.
[4] Bała M, Cedzyńska M, Balwicki Ł, Czajkowska-Malinowska M, Jankowska-Zduńczyk A, Jassem J, Korycińska D, Lewandowska D, Mejza F, Pazik J, Puścińska E, Szymański J, Zając J, Jankowski P. Wytyczne leczenia uzależnienia od nikotyny {Internet]. 2022 [28.11.2024]. https://nil.org.pl/uploaded_files/art_1653901298_wytyczne-zun.pdf
[5] Obwieszczenie Ministra Zdrowia z dnia 29 grudnia 2017 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu programów zdrowotnych (Dz.U. 2018 poz. 188)