Metody zapobiegania

Podobnie jak w przypadku czerniaka, podstawą profilaktyki niebarwnikowych raków skóry jest przede wszystkim ograniczenie ekspozycji na słońce i sztuczne promieniowanie ultrafioletowe (UV). To najlepsza metoda zmniejszenia ryzyka zachorowania. 

Ograniczenie ekspozycji na promieniowanie UV

Podstawowym krokiem jest unikanie słońca, gdy jest ono najbardziej intensywne (w godzinach 11:00–16:00) oraz przebywanie w cieniu. Zaleca się noszenie odzieży ochronnej: bluzek z długim rękawem i spodni z długimi nogawkami, nakrycia głowy z szerokim rondem (minimum 7,5 cm) oraz okularów przeciwsłonecznych.

Chociaż żaden nie zapewni stuprocentowej ochrony, należy regularnie stosować kremy z filtrem SPF dopasowanym do fototypu skóry. Ich skuteczność zależy od rodzaju, czasu, częstotliwości oraz ilości zaaplikowanego preparatu. Zalecany minimalny filtr SPF dla rasy białej wynosi 30, a dla większości mieszkańców Polski, którzy mają bardzo jasny fototyp skóry, jest to nawet 50 SPF. Aby prawidłowo nas chronił, trzeba zastosować go ok. 15–30 minut przed wyjściem na słońce i ponawiać aplikację co 2–3 godziny oraz zawsze po wyjściu z wody, wytarciu się ręcznikiem lub intensywnym spoceniu.
Pora roku, pora dnia oraz miejsce, w którym przebywamy, wpływają na narażenie na promieniowanie UV pochodzące ze światła słonecznego. Większość promieniowania UV dociera do powierzchni Ziemi w miesiącach letnich. Promieniowanie ultrafioletowe B (UVB), które ma silniejsze właściwości rakotwórcze niż promieniowanie ultrafioletowe A (UVA), jest najbardziej intensywne w godzinach 11:00–15:00, na większych wysokościach nad poziomem morza oraz w miejscach położonych bliżej równika. Zawsze warto sięgnąć do umieszczanych w Internecie informacji o prognozowanym i obecnie występującym promieniowaniu UV w danej lokalizacji. 

Zagrożenie związane z korzystaniem z solarium

Światło słoneczne nie jest jedynym źródłem promieniowania UV, są nim też lampy stosowane w solariach, dlatego aby zapobiegać rakom skóry, należy bezwzględnie z nich zrezygnować. Tak uzyskana opalenizna znacznie przyspiesza starzenie się skóry i zwiększa ryzyko zachorowania, w szczególności w przypadku osób młodych. Przy tym, od 2018 r. w Polsce obowiązuje całkowity zakaz udostępniania solarium osobom, które nie ukończyły 18. roku życia.

Znaczenie samobadania skóry

Ważną metodą zapobiegania rakowi skóry jest samobadanie oraz sięgnięcie po pomoc lekarską w przypadku pojawienia się zmian skórnych. Raki skóry mogą istotnie różnić się wyglądem i charakterystyką w zależności od ich typu, stopnia zaawansowania i lokalizacji. Często samodzielne odróżnienie raka skóry od stadium przedrakowego lub innych łagodnych zmian skórnych, jak znamiona czy brodawki jest bardzo trudne. Dlatego podejrzane i przewlekle utrzymujące się zmiany, powinny być skonsultowane z dermatologiem lub chirurgiem onkologiem.

[1] Rutkowski P, Dolecki K, Dudzisz-Śledź M, Jeziorski A, Kamińska-Winciorek G, et al. Wytyczne postępowania diagnostyczno-terapeutycznego u chorych na raka skóry (wersja 2) [Inetrnet]. 2024 [15.03.2025]. https://nio.gov.pl/wp-content/uploads/2025/01/Wytyczne-raki-skory_aktualizacja_31.12.2024r_v2.pdf