Europejski Plan Walki z Rakiem

Plan Unii na rzecz walki z rakiem — od profilaktyki do wsparcia po zakończonym leczeniu

W lutym 2021 roku Komisja Europejska zaprezentowała Europejski Plan Walki z Rakiem (ang. Europe’s Beating Cancer Plan), który wyznacza strategiczne priorytety oraz konkretne działania Unii Europejskiej (UE) w obszarze profilaktyki, diagnostyki, leczenia i opieki nad pacjentami onkologicznymi. Plan ten obejmuje cały cykl zarządzania chorobą nowotworową — od działań prewencyjnych, przez wczesne wykrywanie i leczenie, aż po poprawę jakości życia zarówno pacjentów, jak i osób, które pokonały chorobę.

To odpowiedź na stale rosnącą liczbę zachorowań na nowotwory w Europie. Szacuje się, że w 2020 roku w Unii Europejskiej zdiagnozowano około 2,7 mln nowych przypadków raka. Jeżeli nie zostaną podjęte zdecydowane działania to, zgodnie z prognozami Komisji Europejskiej, do 2035 roku liczba zachorowań wzrośnie o niemal 25%, a choroby nowotworowe staną się główną przyczyną zgonów w UE. Do podjęcia pierwszych kroków istotnie przyczyniła się pandemia COVID-19, która poważnie zakłóciła opiekę onkologiczną, prowadząc do opóźnień w diagnozie, leczeniu i szczepieniach, a także prowadząc do utrudnionego dostępu do leków.

Cztery kluczowe obszary działań

Plan opiera się na czterech głównych filarach:

• Profilaktyka, obejmująca działania zmierzające do ograniczenia ekspozycji na czynniki ryzyka, takie jak palenie tytoniu, nadmierne spożycie alkoholu, zanieczyszczenie środowiska oraz kontakt z substancjami rakotwórczymi. Jednym z kluczowych narzędzi w tym obszarze jest kampania edukacyjna HealthyLifestyle4All, promująca dietę opartą na zasadach racjonalnego żywienia, aktywność fizyczną oraz świadome wybory zdrowotne.
• Wczesne wykrywanie nowotworów dzięki wdrożeniu zmodernizowanego schematu badań przesiewowych, umożliwiającemu zwiększenie ich dostępności i jakości, w szczególności w kierunku raka piersi, szyjki macicy i jelita grubego. Państwa członkowskie otrzymają wsparcie w ramach programu Cancer Screening Scheme, który ułatwi realizację działań w tym obszarze.
• Diagnozowanie i leczenie, gdzie podejmowane działania mają na celu zapewnienie pacjentom równego dostępu do skutecznych terapii oraz rozwój kompleksowej, zintegrowanej opieki onkologicznej. Plan zakłada, że do 2030 roku 90% kwalifikujących się pacjentów będzie miało dostęp do wysokiej jakości leczenia w ramach krajowych ośrodków kompleksowej opieki onkologicznej (ang. National Comprehensive Cancer Centres), współpracujących w ramach europejskiej sieci.
• Poprawa jakości życia pacjentów oraz ozdrowieńców, które koncentrują się na zapewnieniu wsparcia psychospołecznego, rehabilitacji, integracji zawodowej oraz długofalowej opieki nad pacjentami. Better Life for Cancer Patients Initiative to inicjatywa mająca na celu poprawę standardu opieki oraz prowadzenie badań kontrolnych u osób po zakończonym leczeniu.

Szczególną uwagę poświęcono również nowotworom wieku dziecięcego. Inicjatywa Helping Children with Cancer ma na celu zapewnienie dzieciom chorym na raka szybkiego i równego dostępu do diagnostyki, leczenia oraz kompleksowej opieki. Przedstawione założenia są zbieżne z polską Narodową Strategią Onkologiczną — koncentrują się na tych samych kluczowych obszarach: profilaktyce, wczesnym wykrywaniu nowotworów, dostępie do nowoczesnych metod leczenia oraz zapewnieniu kompleksowej opieki nad pacjentem onkologicznym, także po zakończeniu leczenia — tworząc solidne podstawy do dalszej integracji polskiego systemu z unijną polityką zdrowotną w onkologii.

Rejestry, centra wiedzy i szczepienia — Europa wzmacnia walkę z rakiem

W ramach Planu uruchomiono również kilka kluczowych instrumentów wspierających jego realizację:

• European Cancer Inequalities Registry (ECIR) — rejestr analizujący różnice w dostępie do opieki onkologicznej pomiędzy państwami i regionami UE,
• Knowledge Centre on Cancer — centrum wiedzy, które koordynuje projekty badawcze i technologiczne w obszarze onkologii,
• European Cancer Imaging Initiative — inicjatywa wspierająca rozwój narzędzi diagnostycznych opartych na technologii komputerowej oraz personalizację leczenia onkologicznego.

W 2024 roku działania koncentrowały się szczególnie na wsparciu państw członkowskich w zakresie prewencji nowotworów. Istotnym elementem był nacisk na zwiększenie poziomu szczepień przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV), odpowiedzialnemu m.in. za rozwój raka szyjki macicy, oraz wirusowi zapalenia wątroby typu B (HBV). Celem jest osiągnięcie 90% poziomu zaszczepienia przeciw HPV wśród dziewcząt oraz znaczące zwiększenie wyszczepialności chłopców do 2030 roku.