Wytyczne postępowania diagnostyczno-terapeutycznego

Wytyczne onkologiczne — spójne standardy leczenia i diagnozy

Wytyczne postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w onkologii to zbiór rekomendacji dotyczących kompleksowej opieki nad pacjentem – od badań przesiewowych i podejrzenia choroby, przez diagnostykę i leczenie, aż po kontrolę po zakończeniu terapii i rehabilitację. Ich głównym celem jest wspieranie podejmowania decyzji klinicznych, racjonalizacja procesu leczenia oraz zapewnienie pacjentom najwyższej jakości opieki zdrowotnej, zgodnej z aktualnym stanem wiedzy medycznej.
Dzięki ujednoliceniu praktyki klinicznej oraz oparciu działań na wynikach badań naukowych, wytyczne stanowią fundament dla nowoczesnego i efektywnego systemu opieki onkologicznej.

Proces tworzenia i aktualizacji wytycznych

Wytyczne opracowywane są przez odpowiednie towarzystwa naukowe lub interdyscyplinarne zespoły ekspertów. Powstają w drodze:

• opracowań de novo – jako nowe, autorskie dokumenty dostosowane do Polskiego systemu opieki zdrowotnej,
• adaptacji lub adopcji – poprzez wykorzystanie i dostosowanie istniejących, zagranicznych wytycznych.

W ramach Krajowej Sieci Onkologicznej (KSO), niezależnie od przyjętej metody, nadzór nad tym procesem sprawuje Krajowy Ośrodek Monitorujący (KOM), którym jest Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie.

Istotną rolę w tworzeniu wytycznych z zakresu onkologii w Polsce odgrywa współpraca międzynarodowa, w tym partnerska relacja pomiędzy Narodowym Instytutem Onkologii – Państwowym Instytutem Badawczym a The National Comprehensive Cancer Network (NCCN) – organizacją tworzącą jedne z najbardziej cenionych i regularnie aktualizowanych standardów leczenia onkologicznego na świecie.

Adaptacja wytycznych NCCN do warunków polskiego systemu ochrony zdrowia odbywa się we współpracy polskich zespołów eksperckich z przedstawicielami NCCN. Powstałe w jej wyniku dokumenty uwzględniają zarówno rekomendowaną ścieżkę diagnostyczno-terapeutyczną opartą o świadczenia finansowane ze środków publicznych, jak i alternatywne opcje leczenia, które zostały wyraźnie oznaczone i – choć uznane międzynarodowo – mogą nie być refundowane w Polsce.

Znaczenie wytycznych w systemie opieki onkologicznej

Wytyczne pełnią nie tylko funkcję wsparcia decyzji klinicznych, lecz także służą jako narzędzie do kształtowania systemowych rozwiązań organizacyjnych. Zgodnie z założeniami KSO stanowią one podstawę do opracowania przez Ministra Zdrowia obwieszczeń zawierających tzw. kluczowe zalecenia – dokumentów wskazujących rekomendowane zasady organizacji i postępowania w konkretnych jednostkach chorobowych.

Kluczowe zalecenia wskazują obszary wymagające standaryzacji i są podstawą do:

• udzielania świadczeń zdrowotnych opartych o jednakowe standardy,
• monitorowania jakości świadczeń zdrowotnych,
• weryfikacji stosowania wytycznych w praktyce klinicznej,
• wdrażania działań naprawczych na poziomie krajowym.

Za analizę danych dotyczących przestrzegania zaleceń oraz ocenę jakości procesu opieki odpowiada KOM, który monitoruje także skuteczność wdrażanych programów zdrowotnych. Dzięki temu wytyczne są nie tylko narzędziem wspierającym decyzje lekarzy, ale również elementem systemowego zarządzania jakością opieki onkologicznej w Polsce.

W ramach procesu opracowywania wytycznych przygotowywane są zarówno pełne wersje dokumentów zawierające szczegółowe zalecenia i skrypty metodyczne opisujące sposób opracowania dokumentów, a także materiały dodatkowe, takie jak:
podsumowania zaleceń w zakresie świadczeń refundowanych,

• algorytmy postępowania klinicznego,
• diagramy obrazujące ścieżkę pacjenta.

Droga wytycznych w systemie

Wytyczne w ramach Krajowej Sieci Onkologicznej (KSO) są opracowywane przez towarzystwa i zespoły naukowe, a następnie publikowane przez Krajowy Ośrodek Monitorujący (KOM). Następnie trafiają one do Krajowej Rady Onkologicznej (KRO), która wyznacza priorytety dotyczące zakresu kluczowych zaleceń. W oparciu o dokumenty przygotowane przez KSO i KRO Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji (AOTMiT) opracowuje propozycję kluczowych zaleceń, które następnie opiniowane są przez KRO. Po uzyskaniu akceptacji, Ministerstwo Zdrowia ogłasza w formie obwieszczenia kluczowe zalecenia w zakresie opieki onkologicznej dla poszczególnych jednostek chorobowych. Po wdrożeniu, KOM monitoruje ich stosowanie w ośrodkach KSO na podstawie danych zbieranych przez systemy SOLO i WOK, analizując zgodność z wytycznymi oraz ich wpływ na jakość leczenia.

Co zawierają wytyczne?

W ramach opracowywania wytycznych przygotowywane są zarówno pełne wersje wytycznych, skrypt podsumowujący metodykę ich opracowania, jak również materiały dodatkowe, takie jak podsumowania zaleceń (obejmujące rekomendowaną ścieżkę postępowania w zakresie świadczeń finansowanych ze środków publicznych), algorytmy i diagramy obrazujące ścieżkę pacjenta.