Ocena zaawansowania choroby
Data aktualizacji: 2024-09-09
Nowotwory jajnika dzielą się na kilka rodzajów histopatologicznych, które różnią się cechami molekularnymi i rokowaniem. Trzy główne typy obejmują nowotwory nabłonkowe, nowotwory germinalne (wywodzące się z komórek płciowych) oraz nowotwory gonadalne (rozwijające się z komórek produkujących hormony). W przypadku raka jajnika typ histologiczny ma mniejsze znaczenie prognostyczne niż jego zaawansowanie, stopień zróżnicowania histologicznego oraz możliwość cytoredukcji [1].
Ocena złośliwości histologicznej
Stopień zróżnicowania histologicznego pozwala określić podatność nowotworu na rozprzestrzenianie. Ocena opiera się na podstawie zróżnicowania struktury i cech cytologicznych komórek nowotworowych:
- G1 – nowotwór dobrze zróżnicowany (komórki niezróżnicowane <5%)
- G2 – nowotwór średnio zróżnicowany (50% komórek niezróżnicowanych)
- G3 – nowotwór niezróżnicowany (komórki niezróżnicowane >50%).
Nowotwory dobrze zróżnicowane (G1) wywodzą się z nabłonka jajnika i są mniej podatne na rozprzestrzenianie się. Charakteryzują się dobrym rokowaniem i powolnym wzrostem. Niski stopień zróżnicowania (G3) odnosi się do nowotworów o niskim stopniu dojrzałości i wysokim stopniu złośliwości. Niezróżnicowane komórki rakowe charakteryzują się szybkim wzrostem i są podatne na rozprzestrzenianie się. Jednocześnie zazwyczaj wykrywane są późno, gdy choroba jest zaawansowana [2].
Ocena zaawansowania nowotworu
Stosowana w przypadku raka jajnika klasyfikacja opracowana przez Międzynarodową Federację Położników i Ginekologów (ang. Federation of Gynecology and Obstetrics, FIGO) uwzględnia także nowotwory jajowodu i otrzewnej. Prawidłowy opis wielkości i rozległości guza pozwala na podjęcie decyzji dotyczących leczenia onkologicznego [1]. Jednocześnie zalecenia FIGO dotyczące klasyfikacji raka jajnika wskazują na konieczność uwzględnienia typu histologicznego nowotworu oraz, w miarę możliwości, wskazanie pierwotnego miejsca powstania nowotworu.
W przypadku raka inwazyjnego wyróżniane są cztery stopnie zaawansowania choroby, które różnią się wielkością pierwotnego guza i rozległością naciekania.
Klasyfikacja zaawansowania raka szyjki macicy wg FIGO z 2017 roku [2]
| Stopień | Opis |
| I | Nowotwór ściśle ograniczony do (jednego lub obu) jajników i jajowodów |
|
IA |
Guz ograniczony do jednego jajnika lub jajowodu (nienaruszona ciągłość torebki guza), brak zmian na powierzchni jajnika lub jajowodu, brak komórek nowotworowych w płynie lub w popłuczynach z jamy otrzewnowej |
|
IB |
Guz ograniczony do obu jajników lub jajowodów (nienaruszona ciągłość torebek guzów), brak zmian na powierzchni jajników lub jajowodów, brak komórek nowotworowych w płynie lub w popłuczynach z jamy otrzewnowej |
|
IC |
Guz ograniczony do jednego lub obu jajników lub jajowodów z: |
|
IC1 |
śródoperacyjnym uszkodzeniem ciągłości torebki |
|
IC2 |
naruszoną ciągłością torebki przed operacją lub obecnością guza na powierzchni jajowodu lub jajnika |
|
IC3 |
komórkami nowotworowymi w płynie lub popłuczynach z jamy otrzewnowej |
| II | Nowotwór ograniczony do jednego lub obu jajników lub jajowodów z zajęciem struktur miednicy mniejszej (poniżej płaszczyzny wchodu miednicy) lub pierwotny rak otrzewnej |
|
IIA |
Zajęcie i/lub wszczepy na powierzchni macicy i/lub jajowodu/jajowodów |
|
IIB |
Zajęcie innych struktur miednicy mniejszej |
| III | Nowotwór obejmujący jeden lub oba jajniki lub jajowód/jajowody, lub pierwotny rak otrzewnej z przerzutami do otrzewnej poza miednicą mniejszą i/lub przerzuty do węzłów chłonnych zaotrzewnowych |
|
IIIA1 |
Przerzuty nowotworowe obecne tylko w węzłach chłonnych zaotrzewnowych (potwierdzone cytologiczne lub histologicznie) |
|
IIIA1(i) |
Przerzuty o największym wymiarze ≤10 mm |
|
IIIA1(ii) |
Przerzuty o największym wymiarze >10 mm |
|
IIIA2 |
Mikroskopowe przerzuty do otrzewnej poza miednicą mniejszą (powyżej płaszczyzny wchodu miednicy) z lub bez przerzutów do węzłów chłonnych zaotrzewnowych |
|
IIIB |
Makroskopowe przerzuty do otrzewnej poza miednicą mniejszą o średnicy ≤2 cm w największym wymiarze z lub bez przerzutów do węzłów chłonnych zaotrzewnowych (włączając w to zajęcie przez nowotwór torebki wątroby i śledziony bez naciekania ich miąższu) |
|
IIIC |
Makroskopowe przerzuty do otrzewnej poza miednicą mniejszą o średnicy > 2 cm w największym wymiarze z lub bez przerzutów do węzłów chłonnych zaotrzewnowych (włączając w to zajęcie przez nowotwór torebki wątroby i śledziony bez naciekania ich miąższu) |
| IV | Odległe przerzuty (wyłączając przerzuty do otrzewnej) |
|
IVA |
Wysięk w jamie opłucnowej z potwierdzonym cytologicznie nowotworem |
|
IVB |
Śródmiąższowe przerzuty i przerzuty do narządów poza jamą brzuszną (włączając w to węzły chłonne pachwinowe i węzły chłonne poza jamą brzuszną) |
[1] DeVita VT, Lawrence TS, Rosenberg SA. Devita, Hellman, and Rosenberg's cancer : principles and practice of oncology. Twelfth edition. Philadelphia: Wolters Kluwer; 2023.
[2] National Comprehensive Cancer Network. Ovarian Cancer Including Fallopian Tube Cancer and Primary Peritoneal Cancer. Poland Edition (Version 5.2022) [Internet]. 2022 [20.03.2024]. https://nio.gov.pl/wp-content/uploads/2024/01/Wytyczne-postepowania-diagnostyczno-terapeutycznego-u-chorych-na-raka-jajnika-adaptacja-NCCN.pdf