Metody zapobiegania

    Data aktualizacji: 2025-05-27

    Główną rolę w rozwoju raka trzonu macicy odgrywa przede wszystkim przewlekle podwyższony poziom estrogenów, który w dużej mierze związany jest z obecnością modyfikowalnych czynników ryzyka, takich jak nieprawidłowa masa ciała, siedzący tryb życia czy zaburzenia hormonalne. 

    W związku z tym większość metod zapobiegania chorobie, mając na celu ograniczenie oddziaływania estrogenów na błonę śluzową macicy, koncentruje się na wspomnianych czynnikach modyfikowalnych. W tym zakresie wyjątkowo skuteczne są działania profilaktyki pierwotnej – ukierunkowane na zapobieganie chorobie poprzez zmianę stylu życia i kontrolę hormonalną – a także profilaktyki wtórnej, której celem jest wczesne wykrycie nieprawidłowości, umożliwiające szybsze wdrożenie leczenia.

    Profilaktyka pierwotna – styl życia i dbałość o zdrowie

    Profilaktyka pierwotna raka endometrium polega na podejmowaniu działań, które zmniejszają ryzyko zachorowania, przede wszystkim poprzez zdrowy styl życia i kontrolę czynników hormonalnych.

    Utrzymanie prawidłowej masy ciała

    Podstawową metodą zapobiegania rakowi endometrium jest utrzymanie prawidłowej masy ciała poprzez odpowiednią dietę bogatą w warzywa i owoce. Poza odpowiednim sposobem odżywiania pomocny jest też ruch. Regularna aktywność fizyczna nie tylko pomaga w utrzymaniu prawidłowej wagi, ale również samodzielnie zmniejsza ryzyko zachorowania na raka endometrium.

    Leczenie chorób metabolicznych

    Równie istotne jest leczenie i kontrola chorób metabolicznych, takich jak cukrzyca typu 2 oraz zespół metaboliczny. Te schorzenia, często współistniejące z otyłością, są powiązane z podwyższonym poziomem insuliny i mogą sprzyjać nieprawidłowemu namnażaniu się komórek endometrium. Profilaktyka obejmuje więc nie tylko same działania dietetyczne i ruchowe, ale również regularne badania oraz, w razie potrzeby, stosowanie odpowiednich leków.

    Rola hormonów w profilaktyce

    Ważnym aspektem jest także świadomość wpływu terapii hormonalnej, zwłaszcza u kobiet z zespołem policystycznych jajników (PCOS) lub innymi stanami związanymi z podwyższonym poziomem estrogenów
w organizmie. W przypadku tych pacjentek, stosowanie progestagenów (hormonów o działaniu podobnym do progesteronu) może zmniejszyć ryzyko rozwoju raka endometrium.

    Progestageny przeciwdziałają stymulującemu wpływowi estrogenów na endometrium. Można je stosować w postaci tabletek, plastrów czy implantów, wtedy działają na cały organizm, między innymi hamując owulację. Drugą możliwością jest stosowanie wkładek wewnątrzmacicznych, które uwalniają mniejsze ilości hormonu bezpośrednio w jamie macicy, a ich wpływ na organizm (w tym na cykl menstruacyjny) jest niewielkie. Wybór odpowiedniej formy podania leków zależy od indywidualnej sytuacji, wskazań medycznych oraz preferencji kobiety.

    Stosowanie doustnych tabletek antykoncepcyjnych (tzw. dwuskładnikowych) zawierających zarówno estrogen, jak i progestagen zmniejsza ryzyko rozwoju raka endometrium, a ich ochronne działanie utrzymuje się przez wiele lat po zakończeniu stosowania antykoncepcji. Szczególnie korzystne jest stosowanie antykoncepcji hormonalnej przez kobiety z zespołem Lyncha, u których ryzyko zachorowania na raka endometrium jest znacznie podwyższone.

    Edukacja zdrowotna

    Jednocześnie nie należy zapominać o znaczeniu edukacji zdrowotnej. Świadomość zagrożeń i czynników ryzyka, znajomość objawów oraz możliwość ich wczesnego rozpoznania mają ogromne znaczenie w skutecznej profilaktyce raka. Lekarze powinni kłaść nacisk na konieczność regularnego monitorowania swojego zdrowia, w szczególności po menopauzie, jednocześnie zachęcając pacjentki do prowadzenia zdrowego trybu życia.

    Profilaktyka wtórna – znaczenie regularnych badań

    W profilaktyce wtórnej kluczowe znaczenie ma wczesne wykrywanie zmian przedrakowych oraz nowotworowych, umożliwiające szybsze wdrożenie leczenia.

    Wczesne wykrywanie zmian

    Choć nie istnieje powszechny program badań przesiewowych w kierunku raka endometrium, jak ma to miejsce w przypadku raka szyjki macicy, to wszystkie kobiety powinny regularnie poddawać się badaniom ginekologicznym. W szczególności dotyczy to pacjentek z grupy ryzyka, które powinny być objęte indywidualnym nadzorem. Do takich grup należą kobiety z otyłością, cukrzycą, PCOS, niepłodnością, jak również te, u których w rodzinie występowały przypadki raka endometrium lub są nosicielkami mutacji genów związanych z zespołem Lyncha.

    Należy zaznaczyć, że badania są jedyną metodą zapobiegania rakowi endometrium typu 2 (nieendometrioidalnego), który obejmuje rzadsze, ale bardziej agresywne postacie choroby. Ten typ nie jest związany z nadmiarem estrogenów, a jedyną skuteczną metodą poprawy wyników leczenia są regularne wizyty ginekologiczne, szczególnie w przypadku pojawienia się niepokojących objawów lub występowania czynników ryzyka.

    Kobiety z podwyższonym ryzykiem

    W przypadku obciążenia genetycznego, w szczególności zespołu Lyncha, profilaktyka ma charakter bardziej agresywny. Obejmuje regularne badania ginekologiczne, badania ultrasonograficzne (USG), biopsje endometrium, a w niektórych przypadkach – również profilaktyczne usunięcie macicy i jajników (po zakończeniu planów rozrodczych), co znacząco zmniejsza ryzyko zachorowania.

     

    [1] National Comprehensive Cancer Network. Guidelines for patients, uterine cancer [Internet]. 2023 [10.03.2025]. 
    [2] Oaknin, A., Bosse, T. J., Creutzberg, C. L., Giornelli, G., Harter, P., Joly, F., ... & ESMO Guidelines Committee. (2022). Endometrial cancer: ESMO Clinical Practice Guideline for diagnosis, treatment and follow-up. Annals of oncology, 33(9), 860-877.
    [3] Sznurkowski, J. J., Rys, J., Kowalik, A., Zolciak-Siwinska, A., Bodnar, L., Chudecka-Glaz, A., ... & Sawicki, W. (2023). The Polish Society of Gynecological Oncology guidelines for the diagnosis and treatment of endometrial carcinoma (2023). Journal of Clinical Medicine, 12(4), 1480.