Postępowanie po leczeniu
i rehabilitacja

Po leczeniu raka endometrium zaczyna się nowy etap życia, który wymaga szczególnej troski o zdrowie i dobre samopoczucie pacjentki. Choć terapia onkologiczna ma na celu zwalczenie choroby, to dalsza opieka po leczeniu odgrywa kluczową rolę w zapobieganiu nawrotom oraz w odzyskaniu równowagi fizycznej i emocjonalnej.

Kontrola po leczeniu: Jak monitorować zdrowie po zakończeniu terapii?

Po zakończonym leczeniu onkologicznym (zwykle operacyjnym, często wspomaganym radioterapią, chemioterapią lub hormonoterapią), pacjentki przechodzą pod opiekę onkologiczną w ramach tzw. kontroli po leczeniu. Jej celem jest:

• wczesne wykrycie ewentualnego nawrotu choroby,
• monitorowanie skutków ubocznych leczenia,
• wsparcie psychiczne i edukacyjne.

Rodzaj i częstotliwość badań kontrolnych powinny być planowane indywidualnie, w oparciu o stopień zaawansowania choroby, typ nowotworu oraz zastosowane metody leczenia. Celem obserwacji jest wczesne wykrycie nawrotu choroby oraz monitorowanie ogólnego stanu zdrowia pacjentki, a regularne wizyty kontrolne zapewniają również wsparcie medyczne na każdym etapie rekonwalescencji.
Pierwsza kontrola zwykle odbywa się 6–12 tygodni po zakończeniu leczenia i pozwala na ocenę skuteczności terapii. Podczas wizyty lekarz przeprowadza badanie ginekologiczne, w tym badanie przezpochwowe oraz przez odbyt
(per rectum), a także ocenia ogólny stan zdrowia pacjentki. Kolejne wizyty zazwyczaj są bardziej intensywne w ciągu pierwszych dwóch–trzech lat, a z czasem są rzadsze, choć nadal powinny odbywać się regularnie:

• w pierwszych dwóch latach po zakończeniu leczenia zaleca się wizyty co 3–6 miesięcy;
• od trzeciego do piątego roku wizyty odbywają się co 6 miesięcy;
• po pięciu latach od zakończenia leczenia wizyty kontrolne mogą być wykonywane raz w roku.

Podczas wizyty standardowo przeprowadzane mogą być: badanie ginekologiczne (manualne i za pomocą wziernika) oraz USG przezpochwowe pozwalające na ocenę narządów miednicy. Dodatkowo można przeprowadzić badanie cytologiczne, które umożliwia ocenę ewentualnych zmian nowotworowych. Jeśli ryzyko wystąpienia nawrotu jest wysokie, wskazane mogą być dodatkowe badania obrazowe, takie jak tomografia komputerowa (TK) klatki piersiowej, jamy brzusznej i miednicy, które powinny być wykonywane raz w roku przez pierwsze trzy lata po zakończeniu leczenia.

U pacjentek, które przeszły leczenie wznowy miejscowej, zaleca się bardziej intensywną obserwację, obejmującą regularne badania obrazowe.

Rola fizjoterapii w powrocie do zdrowia po leczeniu raka endometrium

Leczenie onkologiczne, niezależnie od zastosowanej metody, może powodować szereg skutków ubocznych,
które wpływają na codzienne funkcjonowanie chorych. W przypadku raka endometrium niepożądane skutki przeprowadzonej terapii będą zlokalizowane głownie w obrębie miednicy i mogą dotyczyć sprawności fizycznej, pracy jelit i pęcherza moczowego oraz sfery seksualnej. Dlatego ważne jest, aby pacjentki były możliwe wcześniej informowane o możliwości ich wystąpienia i miały dostęp do odpowiednio dobranej rehabilitacji oraz innych form wsparcia pozwalających na zmniejszenie tych dolegliwości.

Spersonalizowany plan rehabilitacji może obejmować:

• ćwiczenia ogólnousprawniające — mające na celu poprawę kondycji, siły mięśniowej, koordynacji i wydolności organizmu;
• fizykoterapię i masaże limfatyczne — pomocne w przypadku obrzęków kończyn dolnych po usunięciu węzłów chłonnych;
• terapie przeciwbólowe i rozluźniające — dla pacjentek z przewlekłymi napięciami mięśniowymi czy zespołami bólowymi.

Przebyte leczenie (tj. operacja, radioterapia) może prowadzić też do osłabienia mięśni dna miednicy, które odgrywają ważną rolę w utrzymaniu kontroli nad oddawaniem moczu i stolca oraz wpływają na funkcje seksualne. W związku z tym mogą wystąpić takie skutki uboczne jak:

• nietrzymanie moczu (wysiłkowe lub naglące),
• uczucie parcia,
• wrażenie „ciągnięcia” w podbrzuszu,
• obniżenie narządów miednicy (np. pochwy lub pęcherza),
• dyskomfort podczas stosunku.

W odpowiedzi na te problemy coraz większe znaczenie zyskuje fizjoterapia uroginekologiczna – specjalistyczna dziedzina zajmująca się diagnostyką i terapią zaburzeń mięśni dna miednicy, która obejmuje m.in.:
trening mięśni dna miednicy (tzw. ćwiczenia Kegla) — uczący świadomego napinania i rozluźniania mięśni;

• biofeedback — wykorzystujący urządzenia pokazujące aktywność mięśni, pomagający nauczyć się ich prawidłowego używania;
• elektrostymulację — w przypadkach znacznego osłabienia mięśni, kiedy pacjentka nie potrafi ich samodzielnie aktywować;
• terapie manualne — stosowane przy bolesności, bliznach pooperacyjnych lub napięciach w obrębie miednicy,
• instruktaż postawy i codziennych nawyków – zapobieganie obciążaniu dna miednicy w życiu codziennym
(np. podczas podnoszenia ciężarów czy kaszlu).

Regularna praca z fizjoterapeutą przynosi wymierne efekty – poprawia kontrolę nad zwieraczami, zmniejsza dolegliwości bólowe i przywraca komfort życia intymnego. Dodatkowo pacjentki zyskują większą świadomość własnego ciała i lepsze poczucie kontroli nad swoim zdrowiem. Należy jednak zaznaczyć, że aktualnie świadczenia fizjoterapii uroginekologicznej nie są finansowane ze środków publicznych.

Jak odzyskać komfort życia intymnego po leczeniu raka endometrium?

Leczenie raka endometrium może wpłynąć na życie intymne. Zmiany hormonalne (np. spadek poziomu estrogenów), suchość pochwy, ból przy współżyciu czy problemy z libido to częste dolegliwości. Warto otwarcie rozmawiać o tych problemach z lekarzem – istnieje wiele skutecznych metod, które poprawiają komfort życia seksualnego, jak np. preparaty nawilżające, hormonalna terapia miejscowa czy terapia manualna.

Wsparcie psychiczne po leczeniu raka endometrium

Diagnoza nowotworu, leczenie i rekonwalescencja to ogromne obciążenie psychiczne. Lęk przed nawrotem, zmiany w wyglądzie ciała, utrata płodności i wahania hormonalne mogą wpływać na zdrowie psychiczne kobiety.
Dlatego ważnym elementem terapii jest psychologiczna opieka onkologiczna, która może obejmować indywidualne konsultacje psychologiczne, grupy wsparcia, terapię rodzinną, a w razie potrzeby również dobór odpowiednich leków.

Profilaktyka nawrotu: Znaczenie zdrowego stylu życia

Odpowiedni styl życia po leczeniu ma znaczenie nie tylko dla poprawy ogólnego samopoczucia,
ale też dla zmniejszenia ryzyka nawrotu choroby. Do najważniejszych zaleceń należą:

• utrzymanie prawidłowej masy ciała — otyłość jest jednym z głównych czynników ryzyka nawrotu raka endometrium;
• aktywność fizyczna — regularne, umiarkowane ćwiczenia poprawiają metabolizm i nastrój;
• dieta oparta na zasadach racjonalnego żywienia — dobrana do indywidualnych potrzeb oraz stanu zdrowia pacjentki;
• unikanie używek — zwłaszcza alkoholu i tytoniu;
• regularne badania kontrolne i zgłaszanie niepokojących objawów lekarzowi.

[1] National Comprehensive Cancer Network. Guidelines for patients, uterine cancer [Internet]. 2023 [10.03.2025]. 
[2] Oaknin, A., Bosse, T. J., Creutzberg, C. L., Giornelli, G., Harter, P., Joly, F., ... & ESMO Guidelines Committee. (2022). Endometrial cancer: ESMO Clinical Practice Guideline for diagnosis, treatment and follow-up. Annals of oncology, 33(9), 860-877.
[3] Sznurkowski, J. J., Rys, J., Kowalik, A., Zolciak-Siwinska, A., Bodnar, L., Chudecka-Glaz, A., ... & Sawicki, W. (2023). The Polish Society of Gynecological Oncology guidelines for the diagnosis and treatment of endometrial carcinoma (2023). Journal of Clinical Medicine, 12(4), 1480.