Epidemilogia

Rak prostaty, czyli nowotwór gruczołu krokowego, to poważna choroba, która dotyka głównie starszych mężczyzn. Od kilkudziesięciu lat na całym świecie rośnie liczba zachorowań, również w Polsce. 

Dzięki lepszej diagnostyce i większej świadomości, nowotwór ten jest wykrywany częściej, ale nadal pozostaje jedną z głównych przyczyn zgonów z powodu raka u mężczyzn. Warto poznać, jak wygląda sytuacja w Polsce i na świecie.

Rosnąca liczba zachorowań

Od blisko 40 lat obserwuje się wzrost zachorowań na raka gruczołu krokowego. Aktualnie jest to drugi najczęściej diagnozowany nowotwór złośliwy u mężczyzn na świecie i piąta przyczyna zgonów nowotworowych – każdego roku odnotowuje się około 1,5 miliona nowych zachorowań oraz 400  tysięcy zgonów. Chociaż naturalny przebieg raka prostaty jest powolny i długotrwały, na świecie niemal 40% chorych umiera z jego powodu, co stawia ten nowotwór na piątym miejscu pod względem liczby zgonów.

Epidemiologia raka prostaty w Polsce

W 2022 roku rak gruczołu krokowego był najczęściej diagnozowanym nowotworem wśród mężczyzn w Polsce, kiedy odnotowano około 21 tysięcy zachorowań. Wśród nowotworów męskiego układu płciowego nowotwór gruczołu krokowego występuje ponad 13 razy częściej niż drugi w kolejności nowotwór jąder. Chociaż, w porównaniu z innymi krajami Unii Europejskiej, w Polsce obserwuje się niższą zachorowalność i umieralność w powodu tego nowotworu, to w ostatnich latach wskaźniki te istotnie wzrosły. W przeciągu ostatnich 10 lat liczba nowodiagnozowanych przypadków raka prostaty wzrosła o 63% — z 12 858 przypadków w 2013 roku (69,0/100 tys. mężczyzn) do prawie 20 961 w 2022 roku (114,7/100 tys. mężczyzn). W tym okresie każdego roku stwierdzano średnio 16 425 nowych zachorowań na raka gruczołu krokowego, co oznacza, że chorobę rozpoznawano u 1 na 1 130 mężczyzn (współczynnik zachorowalności wyniósł 88,6/100 tys. mężczyzn). W 2020 r. zaobserwowano załamanie trendu i spadek liczby zachorowań. zmiana ta jednak była tylko pozorna i najprawdopodobniej wynikała z odroczenia diagnozy oraz z innych ograniczeń związanych z pandemią COVID-19.

Wiek a ryzyko zachorowania

Zapadalność na raka gruczołu krokowego rośnie z wiekiem, szczególnie po 50. roku życia. Przed 50 rokiem życia występuje on bardzo rzadko – jedynie 0,1% zachorowań obserwowanych jest w tej grupie wiekowej.  Większość zachorowań (82%) diagnozowanych jest po 65. roku życia. Po 85. roku życia ryzyko zachorowania spada, choć ten spadek wynikać może z faktu, że część mężczyzn umiera z innych przyczyn, przed wystąpieniem objawów raka stercza, choć z bezobjawowymi ogniskami choroby.

Rozkład zachorowań na raka prostaty w grupach wiekowych

Rak prostaty drugą najczęstszą przyczyną zgonów onkologicznych u mężczyzn

Wraz ze starzeniem się populacji w Polsce, obserwowany jest stały wzrost liczby zgonów z powodu raka prostaty, choć jego intensywność jest o połowę mniejsza niż w przypadku zachorowalności — w latach 2013–2022 wyniósł on 31 p.p. Roczna liczba zgonów wzrosła z prawie 4,3 tys. (23,0/100 tys. mężczyzn) w 2013 r. do ponad 5,6 tys. (30,8/100 tys. mężczyzn) w 2022 r.. W tym czasie nowotwór gruczołu krokowego odpowiadał średnio za 5 221 zgony rocznie, co oznacza, że 1 na 4 mężczyzn zdiagnozowanych z rakiem prostaty umrze z jego powodu. Tym samym w klasyfikacji onkologicznych przyczyn zgonów u mężczyzn nowotwór gruczołu krokowego zajmuje 2. pozycję, ustępując miejsca jedynie nowotworowi płuc.

[1] Ferlay J, Ervik M, Lam F, Laversanne M, Colombet M, Mery L, Piñeros M, Znaor A, Soerjomataram I, Bray F. Global Cancer Observatory: Cancer Today [Internet]. Lyon: International Agency for Research on Cancer; 2024 [27.01.2024]. https://gco.iarc.fr/today, 
[2] Torre LA, Siegel RL, Ward EM, Jemal A. Global Cancer Incidence and Mortality Rates and Trends-An Update. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev. 2016 25 (1):16–27.
[3] Pernar CH, Ebot EM, Wilson KM, Mucci LA. The Epidemiology of Prostate Cancer. Cold Spring Harbor Perspectives in Medicine 2018;8:a030361. https://doi.org/10.1101/cshperspect.a030361.
[4] Gandaglia G, Leni R, Bray F, Fleshner N, Freedland SJ, Kibel A, Stattin P, Van Poppel H, La Vecchia C. Epidemiology and prevention of prostate cancer. European urology oncology. 2021 Dec 1;4(6):877-92.
[5] Center MM, Jemal A, Lortet-Tieulent J, Ward E, Ferlay J, Brawley O, Bray F. International variation in prostate cancer incidence and mortality rates. European urology. 2012 Jun 1;61(6):1079-92.
[6] Wojciechowska U, Barańska K, Miklewska M, Didkowska JA. Cancer incidence and mortality in Poland in 2020. Nowotwory. Journal of Oncology 2023;73(3):129-145. DOI: https://doi.org/10.5603/NJO.2023.0026
[7] DeVita VT, Lawrence TS, Rosenberg SA. Devita, Hellman, and Rosenberg's cancer : principles and practice of oncology. Twelfth edition. Philadelphia: Wolters Kluwer; 2023.