Postępowanie po leczeniu

Po zakończeniu leczenia raka jajnika ważne jest, aby pacjentki regularnie odwiedzały lekarza na kontrolne badania. Tekst wyjaśnia, jak często powinny się one odbywać, jakie badania są potrzebne oraz co robić w przypadku nawrotu choroby. Opisuje też, jak rehabilitacja i zdrowy styl życia mogą pomóc w powrocie do pełnej sprawności i poprawić samopoczucie po leczeniu.

Regularne badania kontrolne po leczeniu

Chore, które uzyskały całkowitą remisję kliniczną (cofnięcie objawów choroby), powinny podlegać regularnej kontroli lekarskiej. W ciągu pierwszych dwóch lat badania kontrolne powinny odbywać się co 3–4 miesiące, przez kolejne 3 lata — co 3–6 miesięcy przez kolejne 3 lata, a po upływie 5 lat raz do roku. Podstawowym badaniem jest badanie fizykalne wraz z badaniem ultrasonograficznym, a w razie potrzeby może ono obejmować także:

• badania obrazowe: TK, MR lub PET-TK zgodnie ze wskazaniami,
• badania krwi zgodnie ze wskazaniami,
• antygen CA 125 lub inne markery nowotworowe,
• badania genetyczne, jeśli nie wykonano ich wcześniej.

Postępowanie przy nawrocie choroby

W razie nawrotu choroby podstawowym leczeniem są kolejne linie leczenia systemowego, ale można także rozważać interwencje chirurgiczne w celu usunięcia wznowy nowotworu. Stosuje się także zabiegi operacyjne w stanach znacznego zaawansowania choroby w celu redukcji objawów, szczególnie w przypadkach niedrożności jelita.

Interwencje wspierające stosowane po leczeniu raka jajnika pomagają pacjentkom radzić sobie z fizycznymi i psychicznymi wyzwaniami związanymi z chorobą i mogą obejmować:

• zmianę stylu życia, m.in. rzucenie palenia, zdrową dietę lub aktywność fizyczną,
• rehabilitację fizykalną,
• opiekę psychologiczną.

W przypadku leczenia paliatywnego należy również zapewnić pacjentkom adekwatne uśmierzanie bólu, leczenie uporczywych symptomów (np. wymiotów, zaparć) oraz odpowiednie wsparcie społeczne i duchowe.
 

Znaczenie rehabilitacji po leczeniu raka jajnika

W przypadku nowotworów urologiczno-ginekologicznych odpowiednio dobrana rehabilitacja może znacznie przyspieszyć powrót pacjentek do normalnego funkcjonowania. W czasie leczenia rehabilitacja ma na celu zachowanie wydolności i sprawności fizycznej oraz zapobieganie powikłaniom. Natomiast po zakończeniu leczenia jej zadaniem jest odzyskanie sprawności psychofizycznej i powrót do aktywnego życia. Połączenie tych działań stanowi istotny element procesu zdrowienia, wpływając na poprawę jakości życia poprzez: 

• łagodzenie bólu,
• poprawę pracy jelit,
• zmniejszenie ryzyka wystąpienia zakrzepicy żylnej,
• zmniejszenie obrzęku limfatycznego,
• wcześniejsze odzyskanie sprawności,
• poprawę samooceny.

Kompleksowa rehabilitacja w raku jajnika podkreśla aktywną rolę pacjenta w zakresie zdrowego żywienia, aktywności fizycznej i psychoterapii. Pozwala to na uzyskanie lepszych wyników leczenia.

Programy fizjoterapii i terapia psychologiczna

Zalecana jest ona wszystkim pacjentkom, a w szczególności po leczeniu chirurgicznym. Przy czym, należy ją wprowadzać możliwie jak najwcześniej. Największą skuteczność w łagodzeniu niepożądanych efektów leczenia wykazały programy fizjoterapii dna miednicy, pozwalające na poprawę siły mięśni i funkcjonowania seksualnego. W zależności od potrzeb, mogą one być łączone z:

• terapią kognitywno-behawioralną, metodą psychoterapii pozwalającą na poprawę funkcjonowania psychospołecznego pacjentek, która może również przyczynić się do lepszego stosowania się pacjentek do działań poprawiających ich sprawność fizyczną;
• leczeniem nietrzymania moczu, poprawiającym funkcjonowanie mięśni dna miednicy;
• fotobiomodulacją, czyli naświetlaniem światłem czerwonym o niskiej mocy, które w połączeniu z fizjoterapią wiąże się ze zmniejszeniem dolegliwości wynikających z neuropatii wywołanej chemioterapią;
• leczeniem obrzęku i stosowaniem odpowiednich wyrobów medycznych (np. pończoch uciskowych), zmniejszającymi obrzęk limfatyczny u pacjentek po wycięciu węzłów chłonnych.

Rola aktywności fizycznej w powrocie do zdrowia

W przypadku raka jajnika, jak i innych nowotworów, szczególnie ważna jest regularna aktywność fizyczna o umiarkowanej intensywności. Zalecana częstotliwość to minimum 30–45 minut ćwiczeń 5 razy w tygodniu. Wielodyscyplinarne programy rehabilitacyjne łączące ćwiczenia fizyczne z poradnictwem dotyczącym zdrowego stylu życia lub rehabilitacją psychospołeczną wiążą się ze wzrostem sprawności fizycznej i spadkiem BMI. W badaniach klinicznych wykazano, że najlepsze efekty są osiągane, gdy pacjentki otrzymywały szczegółowe wskazówki dotyczące prawidłowego wykonywania ćwiczeń oraz były regularnie monitorowane. Badania jednak nie określały wpływu rodzaju ćwiczeń (aerobowych, siłowych, oporowych czy rozciągających) na osiągane efekty rehabilitacji.

[1] Cardoso Teles Monteiro MG, de Morais Gouveia GP. Physiotherapy in the management of gynecological cancer patient: A systematic review. Journal of Bodywork and Movement Therapies 2021;28: 354-361
[2] Fotopoulou C, Planchamp F, Aytulu T, Chiva L, Cina A, Ergönül Ö, et al. European Society of Gynaecological Oncology guidelines for the peri-operative management of advanced ovarian cancer patients undergoing debulking surgery. International Journal of Gynecologic Cancer 2021;31:1199–1206.
[3] Lin KY, Frawley HC, Denehy L, Feil Dm Granger CL. Exercise interventions for patients with gynaecological cancer: a systematic review and meta-analysis. Physiotherapy 2016; 102(4):309–319. [4] Logue CA, Pugh J, Jayson G. Psychosexual morbidity in women with ovarian cancer. International Journal of Gynecologic Cancer 2020;30:1983-1989.