Epidemiologia

    Data aktualizacji: 2025-02-07

    Rak jelita grubego to jeden z najczęściej występujących nowotworów złośliwych w Polsce i na świecie. W tym artykule dowiesz się, jak często występuje, kogo dotyczy najczęściej i dlaczego coraz częściej mówi się o niej także w kontekście osób młodych.

     

    Jak często występuje rak jelita grubego?

    W ciągu ostatnich 20 lat w Polsce co roku stwierdzano średnio 16,8 tys. nowych zachorowań, z czego 9,3 tys. przypadków choroby rozpoznawano wśród mężczyzn, a 7,5 tys. wśród kobiet. Jednocześnie częstość zachorowań na ten nowotwór w Polsce stale rośnie — na początku XXI wieku raportowano 11,5 tys. nowych przypadków raka jelita grubego, a w 2022 r. — aż 18,8 tys., co oznacza, że zachorowała jedna na 2 tys. osób. 

    W Polsce, podobnie jak w większości krajów na świecie, współczynniki zachorowalności są niższe u kobiet niż u mężczyzn — według danych Krajowego Rejestru Nowotworów w 2022 roku na raka jelita grubego zachorowało 10,3 tys. mężczyzn i 8,5 tys. kobiet, czyli 57 na 100 tys. mężczyzn i 44 na 100 tys. kobiet. Co czyni raka jelita grubego trzecim co do częstości występowania nowotworem u mężczyzn, po raku prostaty i płuca, i drugim — u kobiet, częstszy jest u nich jedynie rak piersi. Znaczący wpływ na ten trend miała pandemia COVID-19, która wiązała się z opóźnieniami w rutynowej opiece, co przekładało się na spadek liczby obserwowanych w tym okresie zachorowań.

     

    Współczynnik zachorowań na raka jelita grubego w Polsce w latach 2001–2022

     

    Kto choruje najczęściej?

    Wiek jest kluczowym czynnikiem wpływającym na ryzyko zachorowania na raka jelita grubego. Choroba ta dotyka częściej osoby starsze — aż 80% zachorowań dotyczy osób w wieku 60 lat i starszych, a niemal 95% pacjentów stanowią osoby powyżej 49 roku życia. Choć tylko około 1,5% przypadków pojawia się u osób poniżej 40. roku życia, w  ostatnich latach odnotowano w tej grupie 15-procentowy wzrost zachorowań. Szczególnie niepokoi rosnąca liczba młodych mężczyzn diagnozowanych w zaawansowanym stadium, co może wynikać ze stosowania leczenia objawowego i późniejszego zgłaszania się do lekarza. 

     
    Zachorowania na raka jelita grubego w 2022 w zależności od wieku
     

    W 2022 grupie wiekowej do 45 roku życia odnotowano 643 zachorowania na raka jelita grubego (3,5% wszystkich przypadków), w grupie wiekowej 45–59 lat było to 2 812 zachorowań (15% wszystkich przypadków), w grupie 60–74 lata — 9 677 zachorowań (51%), a powyżej 75 roku życia — 5 734 chorych (30,5%).

     

    Jak poważny jest to problem zdrowotny?

    Nowotwory jelita grubego odpowiadają za około 12,5% wszystkich zgonów onkologicznych. Wiążą się ze stosunkowo wysoką umieralnością — od 2003 roku z ich powodu co roku umierało średnio około 10,7 tys. osób rocznie, czyli niemal dwóch na trzech chorych. W 2022 roku z jego powodu zmarło prawie 12 tys. osób, w tym 6,8 tys. mężczyzn i 5,1 tys. kobiet, czyli 37 na 100 tys. mężczyzn i 26 na 100 tys. kobiet.

     

    [1] Wojciechowska U, Barańska K, Miklewska M, Didkowska JA. Cancer incidence and mortality in Poland in 2020. Nowotwory. Journal of Oncology 2023;73(3):129-145. DOI: https://doi.org/10.5603/NJO.2023.0026
    [2] Wojciechowska U, Barańska K, Michałek I, Olasek P, Miklewska M, Didkowska JA. Nowotwory złośliwe w Polsce w 2020 roku. Warszawa: Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – Państwowy Instytut Badawczy. 2022. https://onkologia.org.pl/sites/default/files/publications/2023-01/nowotwory_2020.pdf
    [3] Kędzia-Berut R, Berut M, Włodarczyk M, Włodarczyk J, Dziki Ł, Dziki A, Mik M. Rak jelita grubego, czy to nadal choroba ludzi starszych?. Polski Przegląd Chirurgiczny 2023;96(SUPLEMENT 1):41-45.
    [4] DeVita VT, Lawrence TS, Rosenberg SA. Devita, Hellman, and Rosenberg's cancer : principles and practice of oncology. Twelfth edition. Philadelphia: Wolters Kluwer; 2023.