Etiologia i czynniki ryzyka

Przyczyny powstawania mięsaków tkanek miękkich nie są dobrze znane. Do tej pory opisano niektóre z czynników, które zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia nowotworu, chociaż nie stanowią jego bezpośredniej przyczyny. Wyróżnić tu można przede wszystkim niektóre mutacje genetyczne, choroby oraz narażenie na promieniowanie jonizujące i toksyczne środki chemiczne.

Czy geny mają znaczenie?

Przede wszystkim częstsze występowanie mięsaków obserwuje się u osób z wybranymi zespołami uwarunkowanymi genetycznie, takimi jak:

• zespół Li-Fraumeni, czyli tzw. zespół predyspozycji do nowotworów, który przyczynia się do większego ryzyka zachorowania na mięsaki tkanek miękkich i kości oraz raka piersi, kory nadnerczy, guzów mózgu i białaczek;
• zespół Gorlina-Goltza, objawiający się nieprawidłowościami, m.in. w obrębie skóry, układu nerwowego czy hormonalnego, i wiążący się z predyspozycją do wybranych nowotworów;
• zespół Gardnera — typ polipowatości rodzinnej, charakteryzujący się występowaniem łagodnych guzów;
• nerwiakowłókniakowatość typu 1, która wiąże się z występowaniem licznych łagodnych guzów na skórze, a także ze zwiększonym ryzykiem występowania nowotworów złośliwych;
• stwardnienie guzowate (ang. tuberous sclerosis complex), charakteryzujące się powstawaniem zmian chorobowych w wielu narządach, w tym w mózgu, skórze, oczach, nerkach i sercu, oraz zwiększoną predyspozycją do wystąpienia nowotworów złośliwych.

Inne choroby, które mogą zwiększać ryzyko zachorowania

Ryzyko wystąpienia mięsaków tkanek miękkich jest również zwiększone u osób z tzw. chorobami predysponującymi, takimi jak przewlekły obrzęk chłonny czy schorzenia przebiegające z obniżoną odpowiedzią układu odpornościowego, np. zakażeniem wirusem HIV. W bardzo rzadkich przypadkach mogą one rozwijać sięna bazie istniejących zmian łagodnych. Chociaż złośliwy tłuszczakomięsak zwykle nie powstaje z łagodnego tłuszczaka, to wyjątkiem jest nerwiakowłókniakowatość typu I, w której na podstawie łagodnych guzów mogą rozwinąć się nerwiakomięsaki.

Jak środowisko może przyczynić się do zachorowania?

Wśród czynników środowiskowych, najistotniejszym i najlepiej znanym jest ekspozycja na promieniowanie jonizujące, wykorzystywane podczas badań obrazowych (np. zdjęć rentgenowskich, tomografii komputerowej) lub radioterapii. To rzadka przyczyna zachorowania, jednak czasami mięsaki tkanek miękkich mogą rozwinąć się po ekspozycji na promieniowanie stosowane w leczeniu innych nowotworów, np. raka piersi. W takiej sytuacji występują one w obszarze, który był poddany napromienianiu, i mogą się pojawić nawet 10 lat od leczenia. Ryzyko zachorowania wzrasta wraz z dawką, więc, dzięki rozwojowi technik radioterapii, w przyszłości czynnik ten będzie miał coraz mniejsze znaczenie w powstawaniu mięsaków indukowanych.

Ryzyko zachorowania może również wzrastać w wyniku narażenia na niektóre substancje chemiczne. Uważa się, że ekspozycja na polichlorek winylu, arszenik, herbicydy, pestycydy i dioksyny w wysokich dawkach (na przykład wśród osób zatrudnionych w rolnictwie) może przyczynia wystąpienia choroby, jednak nie zostało to jednoznacznie potwierdzone w badaniach.

[1] European Society for Medical Oncology. Mięsaki tkanek miękkich: poradnik dla pacjentów [Internet]. European Society for Medical Oncology; 2016 [13.02.2025]. https://www.esmo.org/content/download/88515/1620193/1/ESMO-ACF-Miesaki-Tkanek-Miekk%20ich-Poradnik-dla-Pacjentow.pdf
[2] Rutkowski P, Nowecki ZI (Red.). Mięsaki tkanek miękkich u dorosłych. Medical Tribune Polska; 2009.
[3] Rutkowski P, Koseła-Paterczyk H, Kozak K, Ługowska I, Fijuth J, Jeziorski A, Ryś J, Spałek M, Borkowska A, et al. Wytyczne postępowania diagnostyczno-terapeutycznego u chorych na mięsaki tkanek miękkich u dorosłych [Internet]. Warszawa: Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – Państwowy Instytut Badawczy; b.d. [28.02.2025]. https://nio.gov.pl/wp-content/uploads/2024/01/Wytyczne-postepowania-diagnostyczno-terapeutycznego-u-chorych-na-miesaki-tkanek-miekkich.pdf
[4] Wojciechowska U, Barańska K, Miklewska M, Didkowska JA. Cancer incidence and mortality in Poland in 2020. Nowotwory. Journal of Oncology 2023;73(3):129-145. DOI: https://doi.org/10.5603/NJO.2023.0026