Postępowanie po leczeniu i rehabilitacja
Data aktualizacji: 2025-05-26
Leczenie to dopiero początek drogi. Równie ważna jest dalsza opieka nad pacjentem — regularne badania kontrolne, rehabilitacja oraz dbanie o ogólny stan zdrowia. Dzięki temu możliwe jest szybkie wykrycie ewentualnego nawrotu choroby lub przerzutów, ale też poprawa jakości życia po zakończeniu terapii. W tym tekście przeczytasz, jak wygląda opieka nad pacjentem po leczeniu mięsaków tkanek miękkich, jakie badania kontrolne są wykonywane, dlaczego rehabilitacja jest tak istotna i jak zdrowy styl życia może wspierać powrót do formy.
Kontrola po leczeniu — klucz do szybkiego wykrycia nawrotu
Podstawowym zadaniem regularnie przeprowadzanych kontroli lekarskich jest zidentyfikowanie potencjalnego nawrotu lub jak najszybsze wykrycie przerzutów. Dotyczy to nawet połowy chorych i najczęściej ma miejsce w ciągu pierwszych trzech lat po leczeniu. Proces monitorowania pacjenta trwa jednak znacznie dłużej i powinien być prowadzony przez doświadczone ośrodki onkologiczne.
Standardowe postępowanie obejmuje badania kontrolne co 3–4 miesiące w ciągu pierwszych 2–3 lat po leczeniu, a następnie co 6 miesięcy przez kolejne 2 lata. Później odbywają się one raz w roku, najczęściej w połączeniu z badaniami obrazowymi. Jednak częstotliwość wizyt i rodzaj przeprowadzanych testów dobierane są indywidualnie w zależności od stopnia złośliwości guza, jego wielkości i lokalizacji, skuteczności leczenia, a także czasu, jaki upłynął od zakończenia terapii.
Jak wykryć nawrót choroby? Kluczowe badania po leczeniu mięsaka
Podstawowym badaniem umożliwiającym wykrycie wznowy miejscowej jest badanie przedmiotowe, które może być uzupełnione o USG blizny pozostałej po leczeniu. Jeśli istnieje podejrzenie wystąpienia przerzutów do płuc, dodatkowo przeprowadza się obrazowanie klatki piersiowej. Zazwyczaj wystarczające jest badanie RTG, jednak u chorych z wysokim ryzykiem rozsiewu choroby preferowana jest tomografia komputerowa (TK).
Jeśli guz był mały i mniej złośliwy, a blizna pooperacyjna jest łatwa do oceny, najczęściej wystarczy samo badanie lekarskie, bez konieczności wykonywania dodatkowych badań obrazowych. W takiej sytuacji zaleca się przeprowadzanie badania rentgenograficznego (RTG) klatki piersiowej — co 6–12 miesięcy przez pierwsze 3 lata, a później raz w roku. Z kolei w przypadku zmian o większym stopniu złośliwości, które wiążą się z większym ryzykiem przerzutów do płuc lub nawrotu, konieczne jest częstsze wykonywanie RTG klatki piersiowej oraz, w razie potrzeby, dodatkowych badań obrazowych w miejscu, gdzie usunięto guz.
Po zakończeniu leczenia mięsaków tkanek miękkich należy pamiętać, że nawet po 10 latach od leczenia mogą wystąpić późne nawroty choroby lub nowe nowotwory, które mogą być wynikiem radioterapii zastosowanej podczas leczenia.
Rehabilitacja — powrót do sprawności i równowagi psychicznej
Leczenie mięsaków może łączyć się z upośledzeniem czynności i funkcji poszczególnych narządów, dlatego proces rehabilitacji warto rozpocząć jeszcze przed leczeniem chirurgicznym i kontynuować jak najwcześniej po nim, również w czasie leczenia uzupełniającego (np. radioterapii). Różnorodność stosowanych technik operacyjnych powoduje, że usprawnianie pacjenta po leczeniu mięsaków tkanek miękkich ma przebieg bardzo zindywidualizowany i wymaga udziału specjalistów z różnych dziedzin, takich jak fizjoterapia, protezowanie, adaptacja zawodowa, a także wsparcie psychologiczne. Jednocześnie jest to proces długotrwały, który w niektórych przypadkach, m.in. ze względu na możliwe późne powikłania (np. przykurcze stawów), może trwać nawet kilka lat.
Stosowana przed operacją, rehabilitacja pozwala na przygotowanie pacjenta do leczenia, zarówno fizycznie (poprzez ćwiczenia wzmacniające mięśnie), jak i psychicznie (zapewniając wsparcie psychologiczne i stosując techniki relaksacyjne). Ponieważ chirurgiczne leczenie mięsaków może prowadzić do różnych poziomów niepełnosprawności — od drobnych ubytków funkcjonalnych do amputacji kończyny, po operacji podstawowym celem rehabilitacji jest przywrócenie sprawności, a także pomoc w adaptacji psychicznej pacjenta. Ważne jest zarówno wsparcie psychologiczne, jak i wczesne wdrożenie leczenia psychiatrycznego u chorych, którzy tego wymagają. Jednocześnie należy opracować plan zaopatrzenia w sprzęt usprawniający, w tym doboru protezy. W przypadku amputacji kończyny ważne jest szybkie przygotowanie pacjenta do protezowania, co poprawia jego sprawność i pomaga w integracji społecznej oraz zawodowej, zmniejszając ryzyko wystąpienia bólu fantomowego.
Zdrowy styl życia po leczeniu — jak wspierać swój organizm?
Po chorobie nowotworowej niezwykle ważne jest wprowadzenie zasad zdrowego stylu życia, dzięki czemu zmniejsza się ryzyko wystąpienia chorób cywilizacyjnych — innych chorób nowotworowych czy chorób układu krążenia. Ważne są tu aktywność fizyczna czy odpowiedni sposób żywienia.
Rola diety — co, jak i dlaczego warto jeść?
Sama choroba jak i zastosowane leczenie mogą wpływać na apetyt oraz trawienie i przyswajanie składników odżywczych. Zalecenia żywieniowe, aby były skuteczne, powinny być dobrane indywidulanie, dlatego warto skonsultować się z dietetykiem.
Odpowiednio dobrana dieta pozwala:
- zmniejszyć lub wyeliminować problemy żołądkowo-jelitowe,
- przywrócić i utrzymać prawidłową masę ciała (zapobiega zarówno niedożywieniu jak i otyłości),
- przywrócić i utrzymać prawidłowy stan odżywienia organizmu (m.in. podaż witamin i składników mineralnych, odpowiednie spożycie pełnowartościowego białka),
- zapobiegać rozwojowi innych chorób oraz wspomagać ich leczenie.
Więcej informacji na temat prawidłowej diety i zdrowego stylu życia można znaleźć na stronach:
[1] Rutkowski P, Koseła-Paterczyk H, Kozak K, Ługowska I, Fijuth J, Jeziorski A, Ryś J, Spałek M, Borkowska A, et al. Wytyczne postępowania diagnostyczno-terapeutycznego u chorych na mięsaki tkanek miękkich u dorosłych [Internet]. Warszawa: Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – Państwowy Instytut Badawczy; b.d. [28.02.2025]. https://nio.gov.pl/wp-content/uploads/2024/01/Wytyczne-postepowania-diagnostyczno-terapeutycznego-u-chorych-na-miesaki-tkanek-miekkich.pdf
[2] Wojciechowska U, Barańska K, Miklewska M, Didkowska JA. Cancer incidence and mortality in Poland in 2020. Nowotwory. Journal of Oncology 2023;73(3):129-145. DOI: https://doi.org/10.5603/NJO.2023.0026