Leczenie

Współczesne leczenie raka piersi jest procesem złożonym, zależnym od wielu czynników, takich jak podtyp i stadium zaawansowania, wiek pacjentki, ogólny stan zdrowia oraz genotyp guza. Dzięki nowoczesnym metodom diagnostycznym i terapeutycznym, choroba ta może być skutecznie leczona, zwłaszcza gdy zostanie wykryta we wczesnym stadium.

Nowoczesne podejście do leczenia raka piersi

Dostępne metody leczenia dzielą się na działania miejscowe oraz systemowe. Pierwsze obejmują bezpośrednie leczenie guza w celu jego usunięcia, czyli chirurgię i radioterapię. Natomiast leczenie systemowe oddziałuje na cały organizm i opiera się na chemioterapii, hormonoterapii, immunoterapii oraz terapii celowanej.

Chirurgia raka piersi – oszczędzająca czy radykalna?

Chirurgia odgrywa kluczową rolę w leczeniu raka piersi, zwłaszcza w przypadku wykrycia zmian we wczesnym stadium. Współcześnie, jeśli tylko jest to możliwe, dąży się do zachowania piersi. Jednak wybór pomiędzy leczeniem oszczędzającym a amputacją zależy od wielu czynników, w tym rozmiaru guza, stosunku jego wielkości do wielkości piersi, przeciwwskazań do radioterapii, preferencji chorej, czy też obecności mutacji genów BRCA 1 i BRCA 2.

Aktualnie metodą preferowaną jest operacja oszczędzająca pierś, która polega na usunięciu guza wraz z fragmentem zdrowych tkanek w jego obrębie. Ze względu na ograniczoną rozległość zabiegu, wiąże się on z pewnymi przeciwwskazaniami i może być stosowany tylko, gdy guz jest mały, zlokalizowany w jednym miejscu oraz nie ma ryzyka jego rozprzestrzenienia na inne obszary piersi. Aby zminimalizować ryzyko nawrotu nowotworu, kolejnym krokiem po operacji oszczędzającej jest radioterapia miejsca, gdzie zlokalizowane było ognisko choroby. Dlatego w czasie operacji usunięcia zmiany, miejsce zabiegu może zostać oznaczane metalowymi klipsami w celu lepszej jego lokalizacji podczas napromieniania.

Alternatywne postępowanie obejmuje mastektomię, czyli zabieg chirurgiczny polegający na całkowitym usunięciu (amputacji) piersi. Jest on najczęściej wykonywany w przypadku bardziej zaawansowanego raka inwazyjnego, zwłaszcza w sytuacjach, gdy guz jest zbyt duży, aby móc go usunąć z oszczędzeniem piersi oraz gdy rak jest wieloogniskowy (występują liczne zmiany). Podczas zabiegu istnieje możliwość usunięcia samej tkanki gruczołowej z pozostawieniem skóry, otoczki brodawki i samej brodawki, dzięki czemu możliwe jest uzyskanie lepszego efektu estetycznego w przypadku zabiegów rekonstrukcyjnych, które są aktualnie standardem w leczeniu nowotworów piersi. Rekonstrukcja może być przeprowadzona w tym samym czasie co mastektomia lub po pewnym czasie od jej wykonania i chociaż zabieg nie ma wpływu na rokowania dotyczące leczenia, to może poprawić komfort psychiczny pacjentki, przywracając jej poczucie kobiecości.

Jeśli doszło do rozprzestrzenienia się nowotworu na węzły chłonne, leczenie chirurgiczne często obejmuje również ich usunięcie, jednak taka operacja wiąże się z wyższym ryzykiem wystąpienia obrzęku limfatycznego.

Radioterapia jako uzupełnienie leczenia chirurgicznego

Radioterapia obok chirurgii jest drugą powszechnie stosowaną metodą leczenia miejscowego. Polega ona na napromienianiu tkanek piersi promieniami rentgenowskimi o wysokiej energii, co w dużym uproszczeniu prowadzi do uszkodzenia DNA komórek rakowych i zapobiega ich dalszemu wzrostowi. Radioterapia w raku piersi może obejmować różne techniki napromieniania oraz różne zastosowania. 

 

 

Najczęściej jest stosowana jako postępowanie uzupełniające, zarówno po operacjach oszczędzających pierś, jak i po mastektomii, i ma na celu zniszczenie komórek rakowych, które mogą pozostać w tkankach wokół guza, nawet po jego usunięciu. W przypadku operacji oszczędzającej pierś, radioterapia jest standardowym elementem leczenia, natomiast po mastektomii może być stosowana, gdy istnieje ryzyko przerzutów do węzłów chłonnych lub gdy guz był w zaawansowanym stadium. W zależności od indywidualnej sytuacji chorej, napromienianie może być stosowane w leczeniu:

• radykalnym — mającym na celu całkowite zniszczenie guza;
• paliatywnym — m.in. w przypadku zmian nieoperacyjnych, które obniżają jakość życia pacjentki (np. zmiany przerzutowe w kościach, mózgu).

Leczenie systemowe — personalizowane podejście w terapii

Leczenie systemowe, obejmujące chemioterapię, hormonoterapię, terapię celowaną oraz immunoterapię, działa ogólnoustrojowo — jego celem jest eliminacja komórek nowotworowych w całym organizmie, również tych, które mogłyby stanowić ukryte przerzuty. Decyzję o wyborze terapii podejmuje doświadczony zespół onkologów, dostosowując schemat leczenia indywidualnie do każdej pacjentki.

Chemioterapia — kiedy i u kogo należy ją zastosować?

Chemioterapia jest metodą leczenia, która polega na stosowaniu leków przeciwnowotworowych (cytostatycznych), mających na celu zniszczenie komórek rakowych w organizmie pacjentki. Jej zastosowanie jest szczególnie ważne, gdy istnieje ryzyko przerzutów lub gdy guz jest zbyt duży, by usunąć go chirurgicznie. Leki cytotoksyczne mogą być stosowane przed operacją (tzw. terapia neoadjuwantowa), aby zmniejszyć rozmiar guza i umożliwić wykonanie operacji oszczędzającej pierś, a także po operacji (tzw. terapia adjuwantowa), aby zapobiec nawrotowi nowotworu. Chemioterapia może być stosowana samodzielnie lub w połączeniu z innymi formami leczenia, np. z immunoterapią lub terapią celowaną. Zazwyczaj leczenie trwa kilka miesięcy i może obejmować zmianę stosowanych leków — w celu uzyskania lepszych wyników leczenia, często wykorzystuje się kilka grup leków, które różnią się mechanizmem działania przeciw komórkom nowotworowym.
 

Hormonoterapia — skuteczne leczenie nowotworów hormonozależnych

Hormonoterapia, czyli terapia anty-hormonalna, jest formą leczenia systemowego, które znajduje zastosowanie w przypadku nowotworów hormonozależnych (luminalnych), których rozwój jest stymulowany przez hormony płciowe (estrogen i progesteron). W takim przypadku, rolą terapii jest blokowanie działania lub produkcji hormonów w organizmie pacjentki, a dzięki temu zmniejszenie rozmiaru guza (gdy stosowana jest przed operacją) lub ograniczenie ryzyka nawrotu choroby (gdy jest uzupełnieniem leczenia chirurgicznego).

Podstawową zaletą hormonoterapii jest stosunkowo niewielka toksyczność pozwalająca na jej stosowanie u większości chorych, pod warunkiem obecności receptorów steroidowych w tkance guza. Po leczeniu chirurgicznym terapia hormonalna może trwać kilka lat — nawet 5–10 lat, w zależności od ryzyka nawrotu choroby.
 

Terapie celowane i immunoterapia — przyszłość leczenia?

Terapie celowane to nowoczesne metody leczenia, które skupiają się na specyficznych molekułach obecnych w komórkach rakowych. W raku piersi stosuje się je, gdy na powierzchni guza znajduje się duża ilość receptorów HER2 (zwiększona obecność tego białka na powierzchni) lub stwierdzono amplifikację genu HER2 (zwiększenie ilości kopii genu odpowiedzialnego za wyższą obecność białka HER2 na powierzchni komórki nowotworowej). W przypadku nowotworów HER2-dodatnich terapia celowana jest stosowana zarówno we wczesnym raku piersi, jako leczenie pooperacyjne (poza bardzo małymi zmianami), jak i w zaawansowanym i uogólnionym raku piersi. W przypadku niskiego stopnia zaawansowania choroby kuracja trwa rok. Przy wyższym zaawansowaniu jest kontynuowana do momentu progresji nowotworu. Leczenie anty-HER2 często stosuje się w połączeniu z chemioterapią.

Inną nowoczesną metodą leczenia jest immunoterapia, która jest szczególnie skuteczna w leczeniu raka potrójnie ujemnego, w którym nie występuje ekspresja receptorów hormonalnych lub HER2, przez co jest on bardziej oporny na celowane metody leczenia. W dużym uproszczeniu immunoterapia polega na wykorzystaniu układu odpornościowego pacjentki do zwalczania komórek rakowych, a stosowane leki pomagają układowi odpornościowemu w rozpoznaniu i eliminowaniu nowotworu.

Programy lekowe — dostęp do nowoczesnych terapii

Obecnie nowoczesne leczenie celowane i immunoterapia stosowane w terapii raka piersi dostępne są w Polsce w ramach programu lekowego B.9.FM Leczenie chorych na zaawansowanego raka piersi (ICD-10: C50), który stanowi załącznik do obwieszczenia Ministra Zdrowia w sprawie wykazu refundowanych leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych.

Programy lekowe — co warto wiedzieć?

Program lekowy to forma świadczenia zdrowotnego, która obejmuje leczenie pacjentów z wykorzystaniem innowacyjnych i kosztownych substancji czynnych, które nie są finansowane w ramach standardowych świadczeń gwarantowanych. Jego celem jest zapewnienie dostępu do nowoczesnych terapii dla pacjentów z poważnymi schorzeniami. Programy te są ściśle zdefiniowane i dotyczą określonych jednostek chorobowych oraz grup pacjentów, którzy spełniają kryteria kwalifikacji.

Każdy program lekowy zawiera szczegółowy opis, który obejmuje:

• kryteria kwalifikacji pacjenta do leczenia,
• kryteria wyłączenia z programu,
• schemat dawkowania leków oraz sposób ich podawania,
• wykaz badań diagnostycznych wykonywanych w momencie kwalifikacji do leczenia oraz w czasie jego monitorowania.

Pacjenci zakwalifikowani do programów lekowych mogą korzystać z leczenia bezpłatnie, a decyzję o ich kwalifikacji podejmuje lekarz w placówkach, które mają kontrakt na realizację tych programów.

Nowoczesne podejście do leczenia raka piersi obejmuje także uczestnictwo w badaniach klinicznych. Często oferują one dostęp do innowacyjnych terapii, takich jak nowe leki lub ich kombinacje. Dynamiczny rozwój nauki i medycyny sprawia, że rokowania dla wielu pacjentów stale się poprawiają.

Indywidualizacja leczenia

Współczesne leczenie raka piersi coraz bardziej opiera się na indywidualnym podejściu do pacjentki. Dzięki zaawansowanej diagnostyce, lekarze są w stanie określić dokładny podtyp nowotworu i przewidzieć, które terapie będą najbardziej skuteczne. Analiza receptorów HER2, estrogenowego i progesteronowego, a także badania dotyczące mutacji BRCA1/2 pozwalają na precyzyjne dobranie terapii, co znacząco zwiększa szanse na sukces leczenia.

Indywidualizacja leczenia oznacza również dostosowanie terapii do ogólnego stanu zdrowia pacjentki, jej wieku oraz preferencji. Dzięki nowoczesnym terapiom, takim jak terapie celowane czy immunoterapia, możliwe jest osiągnięcie pozytywnych wyników przy mniejszych skutkach ubocznych, co pozwala na szybszy powrót do normalnego życia.

Breast Cancer Unit — kompleksowa opieka nad pacjentką

Breast Cancer Unit (Centrum Kompetencji Raka Piersi) to wyspecjalizowany ośrodek, który udziela kompleksowej opieki nad pacjentkami z nowotworami złośliwymi piersi, pozwalając na uzyskanie lepszych wyników leczenia. W Breast Unit chora ma zapewnioną ciągła opiekę — od etapu diagnozy do rehabilitacji po zakończonym leczeniu, a zespół onkologów, chirurgów, radioterapeutów i innych specjalistów podejmuje decyzje najlepiej dopasowane do jej potrzeb. Dodatkowo, na każdym etapie choroby pacjentka może liczyć na wsparcie psychoonkologa. W Polsce funkcjonuje już wiele takich ośrodków, a ich rozmieszczenie przedstawiono na poniższej mapie.

Rokowanie — jakie są szanse na wyleczenie?

Rokowanie pacjentek z rakiem piersi zależy od wielu czynników, w tym stadium choroby w momencie rozpoznania, charakterystyki histopatologicznej guza (czyli podtypu biologicznego raka piersi), czynników genetycznych czy stanu ogólnego chorej. Jednak dzięki olbrzymiemu postępowi w diagnostyce i leczeniu wskaźniki przeżycia w ciągu ostatnich dziesięcioleci uległy znacznej poprawie. Aktualnie rak piersi jest chorobą uleczalną u wielu chorych pod warunkiem jej wczesnego wykrycia.
 

Rokowanie chorych na raka piersi najczęściej jest stosunkowo dobre w porównywaniu z innymi nowotworami. Ważne jest, aby pamiętać, że dane dotyczące przeżyć są oparte na statystykach i ogólnych trendach, a każdy przypadek jest unikalny. Kluczem do uzyskania jak najlepszych wyników leczenia i poprawy rokowań jest stosowanie się do zaleceń zespołu lekarzy oraz regularne wykonywanie badań kontrolnych.

---

[1] Wojciechowska U, Barańska K, Miklewska M, Didkowska JA. Cancer incidence and mortality in Poland in 2020. Nowotwory. Journal of Oncology 2023;73(3):129-145. DOI: https://doi.org/10.5603/NJO.2023.0026
[2] National Comprehensive Cancer Network. Colon Cancer. Poland Edition (Version 4.2024) [ Internet]. 2024 [24.02.2025]. https://nio.gov.pl/wp-content/uploads/2024/11/Wytyczne-postepowania-diagnostyczno-terapeutycznego-w-raku-piersi-Breast-Cancer-%E2%80%93-Poland_aktualizacja-4.2024.pdf
[3] Jassem J, Krzakowski M, Bobek-Billewicz B, Duchnowska R, Jeziorski A, Senkus-Konefka E, et al. Rak piersi. Onkologia w Praktyce Klinicznej-Edukacja; 2020:6(5): 297–256.