Metody zapobiegania

Choć nie da się całkowicie wyeliminować ryzyka zachorowania na raka piersi, to istnieje wiele działań, które mogą je znacząco zmniejszyć. Zdrowy styl życia, odpowiednia dieta, unikanie używek oraz regularne badania to kluczowe elementy profilaktyki. W tym tekście znajdziesz informacje o tym, jak dbać o zdrowie piersi, jakie badania warto wykonywać, a także jakie możliwości w tym zakresie oferuje system ochrony zdrowia w Polsce.

Jak zmniejszyć ryzyko zachorowania na raka piersi?

Rak piersi jest jednym z najczęściej diagnozowanych nowotworów w na świecie, a jednak wciąż nie ma żadnych w pełni skutecznych metod profilaktyki. Niektórym z opisanych wcześniej czynnikom ryzyka zachorowania można zapobiegać, innym — nie. Nie mamy wpływu na czynniki, które mają najlepiej opisany związek z rakiem piersi, tj. płeć, wiek, geny, ale szacuje się, że zdrowy styl życia i dieta pozwalają zapobiec nawet co czwartemu przypadkowi raka piersi. W tym celu zaleca się:

• unikanie nadwagi — wyższa masa ciała wiąże się z większym ryzykiem zachorowania na raka piersi;
• rezygnację ze spożycia alkoholu — alkohol przyczynia się do rozwoju nowotworu;
• rzucenie palenia — dym tytoniowy ma silne działanie rakotwórcze;
• aktywność fizyczną — wspomaga kontrolę masy ciała i obniża poziom estrogenów;
• karmienie piersią — wspiera ostateczne ukształtowanie się nabłonka gruczołu mlekowego;
• ograniczenie stosowania terapii hormonalnej okresu menopauzy — powoduje wzrost stężenia żeńskich hormonów płciowych we krwi, co przyczynia się do zachorowania.

Jak nie przeoczyć zmian? Znaczenie badań dla wykrywania raka piersi

Zmiany behawioralne zmniejszają ryzyko zachorowania na raka piersi, jednak nie eliminują go całkowicie, dlatego kluczowe jest prowadzenie profilaktyki wtórnej, która pozwala na wczesne wykrycie choroby, gdy leczenie wiąże się z dobrym rokowaniem. Jest to możliwe dzięki regularnym badaniom obejmującym samobadanie oraz badania obrazowe (USG piersi i mammografię).

Samobadanie piersi — prosty sposób na wczesne wykrycie zmian

Samobadanie piersi jest badaniem najłatwiej dostępnym, bo wykonywanym samodzielnie, i niezwykle pomocnym w wykrywaniu nawet małych zmian w obrębie piersi. Polega ono na obejrzeniu swoich piersi przed lustrem, czy nie zmienił się ich wygląd oraz sprawdzeniu opuszkami palców, czy nie pojawiły się zgrubienia lub guzki.

• Jak prawidłowo wykonać samobadanie piersi 

Każda kobieta od 20. roku życia powinna regularnie, raz w miesiącu, wykonywać samobadanie piersi. Najlepiej przeprowadzać je tego samego dnia — w przypadku kobiet miesiączkujących po miesiączce, a u pozostałych pań w dowolnie wybranym dniu miesiąca.

Wszystkie nowe zmiany w piersi powinny skłaniać do pilnej wizyty u specjalisty. 

 

Badania obrazowe — sprzymierzeniec w profilaktyce raka

Regularne badania mammograficzne stanowią podstawę profilaktyki wtórnej raka piersi i pozwalają na wykrycie zmian nowotworowych jeszcze zanim pojawią się pierwsze objawy.

Mammografia polega na wykonaniu zdjęć gruczołów sutkowych z wykorzystaniem bardzo małych dawek promieniowania rentgenowskiego. Podczas badania pierś umieszczana jest na specjalnym stoliku i dociskana aparatem. Zazwyczaj nie jest to bolesne, choć może wywoływać dyskomfort. Cały proces trwa około 15 minut i nie wymaga specjalnego przygotowania, ale zgłaszając się na mammografię warto zabrać ze sobą wyniki poprzednich badań (jeśli były wykonywane). Wyniki opisywane są w skali Bi-RADS, czyli 7-stopniowej skali ujednolicającej sposób opisu badań obrazowych, która pozwala na określenie ryzyka, czy wykryta zmiana w piersi jest złośliwa.

Ze względu na zmiany w budowie piersi — zmniejszającą się ilość tkanki gruczołowej — które zachodzą z wiekiem, mammografia jest najskuteczniejsza u kobiet w wieku średnim i starszych. Natomiast w grupie kobiet młodych preferowanym badaniem jest USG piersi, a okres pomiędzy badaniami ustalany jest przez lekarza, który je wykonuje. Badanie można wykonać na podstawie skierowania od ginekologa. W przypadku niepokojących zmian wykrytych w trakcie samobadania często wykonuje się zarówno mammografię, jak i USG piersi.

Dla kogo program profilaktyki raka piersi?

Badania oferowane są:

• co 2 lata u kobiet, które nigdy nie chorowały na raka piersi,
• co rok, jeśli:   
  o    minęło 5 lat od leczenia chirurgicznego raka piersi, ale dalej stosowana jest hormonoterapia uzupełniająca (HT), lub
  o    leczenie raka piersi zostało zakończone i upłynął 5-letni proces monitorowania po leczeniu.

Udział w programie jest bezpłatny i nie wymaga skierowania.

Wyszukiwarka ośrodków, gdzie można skorzystać z Programu profilaktyki raka piersi

 OTWÓRZ STRONĘ

Informacja na temat planowanych postojów mammobusu

 OTWÓRZ STRONĘ

Jeśli wynik badania będzie prawidłowy, ponowną mammografię w ramach programu należy wykonać za 2 lata. Gdyby jednak w tym czasie wystąpiły jakiekolwiek niepokojące objawy — należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza.

 

W przypadku nieprawidłowego wyniku konieczne jest przeprowadzenie dalszej diagnostyki. Nie zawsze oznacza to raka, ale gdyby doszło do jego rozpoznania, wczesne wykrycie pozwala na skuteczniejsze leczenie i może ratować życie.

Profilaktyka kobiet z obciążeniem genetycznym

Kobiety, u których występuje obciążenie dziedzicznie uwarunkowanym rakiem piersi, powinny zostać objęte opieką nad rodzinami wysokiego, dziedzicznie uwarunkowanego ryzyka zachorowania na raka piersi lub raka jajnika w poradni specjalistycznej, gdzie na podstawie wyników badań genetycznych zostanie zaplanowany indywidualny harmonogram badań profilaktycznych. 

W przypadku pacjentek z wysokim lub bardzo wysokim ryzykiem zachorowania na nowotwór złośliwy piersi istnieje również możliwość przeprowadzenia zabiegu profilaktycznej mastektomii, czyli usunięcia zdrowych piersi w celu ograniczenia ryzyka rozwoju nowotworu. Zabieg ten jest wykonywany w Polsce w ramach publicznej opieki zdrowotnej od 2019 r. i skorzystać z niego mogą:

• kobiety ze stwierdzoną mutacją genu BRCA1 i BRCA2;
• kobiety posiadające z obciążającym wywiadem rodzinnym (czyli takie, które miały min. 2-3 przypadki zachorowania w najbliższej rodzinie);
• lub spełniające pozostałe kryteria kwalifikacji wskazane w wykazie świadczeń gwarantowanych.

Decyzję o kwalifikacji do zabiegu podejmuje zespół wielodyscyplinarny, w skład którego wchodzą co najmniej: psycholog, genetyk, onkolog oraz chirurg onkolog lub chirurg plastyczny. Sam zabieg polega na usunięciu miąższu piersi (tj. tkanki gruczołowej i tłuszczowej) przy zachowaniu skóry i brodawki sutkowej. W trakcie zabiegu można równocześnie przeprowadzić rekonstrukcję piersi z zastosowaniem implantów.

[1] National Institute for Health and Care Research. Why we need to understand breast cancer risk [Internet]. Londyn: National Institute for Health and Care Research; 2023 [16.11.2024]. https://evidence.nihr.ac.uk/collection/breast-cancer-risk-why-we-need-to-understand-it/
[2] Jassem J, Krzakowski M, Bobek-Billewicz B, Duchnowska R, Jeziorski A, Senkus-Konefka E, et al. Rak piersi. Onkologia w Praktyce Klinicznej-Edukacja; 2020:6(5): 297–256.
[3] Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 6 listopada 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu programów zdrowotnych (Dz.U. 2013 poz. 1505, z późn. zm.)
[4] Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 6 listopada 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu ambulatoryjnej opieki specjalistycznej (Dz.U. 2013 poz. 1413 z późn. zm.)
[5] Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 listopada 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu leczenia szpitalnego (Dz.U. 2023 poz. 870, z późn. zm.)