Czynnik ryzyka

Wśród czynników ryzyka rozwoju raka szyjki macicy wyróżnić można czynniki behawioralne i infekcyjne. Do kluczowych czynników behawioralnych zaliczyć należy aktywność seksualną i styl życia. Bezpośrednio powiązany z tym jest najistotniejszy (infekcyjny) czynnik rakotwórczy – przetrwałe zakażenie HPV, w szczególności zakażenie podtypem 16 lub 18 [1].

Rozwój zakażenia HPV ściśle związany jest z wczesnym wiekiem inicjacji seksualnej, w szczególności jeśli jest on zbliżony do pojawienia pierwszej miesiączki. Rozpoczęcie współżycia przed 18 rokiem życia dwukrotnie zwiększa ryzyko rozwoju raka szyjki macicy w porównaniu z rozpoczęciem współżycia w wieku 21 lat [1, 2, 3]. Ryzyko zakażenia zwiększa się również wraz z liczbą partnerów/partnerek seksualnych – przy dwóch partnerach/partnerkach jest ono dwukrotnie większe, a przy sześciu – trzykrotnie większe [1]. Istotnym czynnikiem jest również dzietność. Pierwsza ciąża poniżej 18 roku życia oraz liczne porody siłami natury (cztery i więcej) uznawane są za czynniki ryzyka zakażenia HPV lub rozwoju raka szyjki macicy [1, 3].
 

Wśród pozostałych czynników zwiększających prawdopodobieństwo zachorowania wskazać należy [1, 2, 3]:

• Wiek;
• Palenie papierosów –  substancje toksyczne powstające w wyniku spalania tytoniu niszczą DNA komórek, co może przyczyniać się do rozwoju raka, prawdopodobnie nawet dwukrotnie zwiększając ryzyko wystąpienia raka szyjki macicy w porównaniu z kobietami niepalącymi. Dodatkowo, palenie przyczynia się do osłabienia miejscowej odpowiedzi immunologicznej w obrębie nabłonka szyjki macicy tym samym osłabiając zdolność organizmu do zwalczenia zakażenia wirusem HPV i zwiększając ryzyko rozwoju choroby;
• Niski status socjoekonomiczny — ogranicza dostęp kobiet do świadczeń zdrowotnych, w tym badań przesiewowych, przyczyniając się do zwiększonej zachorowalności i umieralności;
• Występowanie stanów przednowotworowych CIN2 oraz CIN3 w wywiadzie.

Pozostałe czynniki, które prawdopodobnie mogą wpływać na ryzyko wystąpienia nowotworu [1, 3]:

• Stosowanie doustnej antykoncepcji hormonalnej – szacuje się, że długotrwałe przyjmowanie antykoncepcji hormonalnej (powyżej 5 lat) powoduje niemal trzykrotny wzrost ryzyka raka szyjki macicy. Syntetyczne estrogeny i progestageny zwiększają ryzyko stanów przednowotworowych i raka szyjki macicy. Stosowanie prezerwatyw nie zmniejsza ryzyka zakażenia HPV, ale obniża nieznacznie ryzyko rozwoju stanów przednowotworowych (CIN2, CIN3) oraz raka szyjki macicy.
• Dieta – bogata w warzywa i owoce (zawierająca beta-karoten, witaminy A,C,E oraz retinol) zmniejsza ryzyko wystąpienia raka szyjki macicy.
• Współistnienie innych zakażeń przenoszonych drogą płciową – chlamydioza i opryszczka narządów płciowych wiążą się w wyższym ryzykiem zakażenia HPV, a współistniejące zakażenie wirusem HIV obniża zdolność organizmu do zwalczania infekcji wywołanej przez wirus HPV.

[1] Johnson CA, James D, Marzan A, & Armaos M. Cervical Cancer: An Overview of Pathophysiology and Management. Seminars in oncology nursing 2019;35(2): 166–174. https://doi.org/10.1016/j.soncn.2019.02.003
[2] Jach R, Radoń-Pokracka M, Kolawa W, Basta P, Mika M, Kula M, ... & Basta A. Rak szyjki macicy w przebiegu ciąży. Trudności diagnostyczne i powikłania. Current Gynecologic Oncology 2010;8(2): 112-122.
[3] Wojciechowska U, Barańska K, Miklewska M, Didkowska JA. Cancer incidence and mortality in Poland in 2020. Nowotwory. Journal of Oncology 2023;73(3):129-145. DOI: https://doi.org/10.5603/NJO.2023.0026