Diagnostyka

Rak szyjki macicy często przez długi czas nie daje charakterystycznych objawów. Dlatego tak ważna jest odpowiednia i szybka diagnostyka. 

Dzięki nowoczesnym badaniom można wykryć raka na wczesnym etapie i dobrać najlepsze leczenie. W tym tekście wyjaśniamy, jak wygląda rozpoznanie raka szyjki macicy – od pierwszych badań po zaawansowaną diagnostykę obrazową.

Jak rozpoznaje się raka szyjki macicy?

Podstawą do rozpoznania raka szyjki macicy jest biopsja i badanie histopatologiczne. W przypadku małych zmian (niewidocznych makroskopowo) po stwierdzeniu nieprawidłowego wyniku cytologii, zaleca się przeprowadzenie badania w kierunku zakażenia HPV (jeżeli wcześniej nie wykonano go razem z cytologią) lub kolposkopii. Badanie polega na obejrzeniu szyjki macicy w powiększeniu oraz wykonaniu dodatkowych prób z kwasem octowym oraz jodyną. Dzięki temu można dokonać dokładnej oceny zaawansowania zmian oraz określić miejsca, z których należy pobrać wycinki do oceny histopatologicznej. 

Konizacja, przeprowadzona po potwierdzeniu rozpoznania raka szyjki macicy w pobranym materiale, pozwala na ocenę wielkości zmian w obrębie szyjki macicy oraz dodatkowych czynników rokowniczych, np. naciekania przestrzeni naczyniowo-limfatycznych. Na podstawie badania histopatologicznego wyciętego fragmentu szyjki macicy można rozpoznać raka mikroinwazyjnego (stopień zaawansowania IA1, IA2) co może dodatkowo wskazywać na konieczność zweryfikowania stanu węzłów chłonnych wartowniczego czasie zabiegu chirurgicznego.

W przypadku większych zmian makroskopowych na szyjcie macicy (widocznych gołym okiem), wykonywanie cytologii czy kolposkopii nie ma znaczenia, a rozpoznanie powinno być oparte na wycinkach z guza i badaniu histopatologicznym pobranego materiału.
 

Badania obrazowe — kiedy się je wykonuje?

Po potwierdzeniu inwazyjnego raka szyjki macicy, należy wykonać badania obrazowe w celu uzyskania informacji o wielkości guza oraz rozległości choroby, zajęciu węzłów chłonnych, miejscowym naciekaniu oraz ewentualnej obecności przerzutów odległych. W zależności od dostępności można przeprowadzić badanie ultrasonograficzne (USG), rezonans magnetyczny (MR), tomografię komputerową (TK) lub pozytonową tomografię emisyjną (PET).
Zgodnie z klasyfikacją FIGO z 2018 roku wyniki badań obrazowych mogą być uwzględniane w ustaleniu ostatecznego stopnia zaawansowania. W tym celu preferowane jest badanie MR, które wykazuje największą czułość i swoistość w ocenie wielkości guza. Badanie USG wykonywane przez eksperta pozwala na osiągnięcie porównywalnej dokładności w tym zakresie. W przypadku obrazowania przymacicz i górnej części pochwy MR wykazuje większą dokładność niż TK.

Oceny węzłów chłonnych oraz przerzutów odległych można dokonać przy użyciu MR, TK lub PET-TK. Metody te różnią się czułością (48%, 40%, 80%, odpowiednio) i swoistością (92%, 79%, 92%, odpowiednio) w wykrywaniu przerzutów do węzłów chłonnych jednak są bardzo przydatne w ocenie zaawansowanie choroby stanowią mniej inwazyjną metodę niż wykonywanie resekcji węzłów chłonnych (limfadenektomii). W porównaniu z TK, badanie PET-TK charakteryzuje się wyższą czułością w ocenie przerzutów do węzłów okołoaortalnych.

Zaletą wykonywania badań obrazowych jest możliwość zidentyfikowania dodatkowych zmian, które mogą wpływać na dalsze postępowanie. Ocena kliniczna zaawansowania choroby w połączeniu z wynikami badań obrazowych pozwala wyselekcjonować pacjentki do leczenia chirurgicznego lub radiochemiotrapii.

[1] Garces, A.H.I. et al. Approach and Management of Cervical Cancer. In: De Mello, R., Mountzios, G., Tavares, Á. (eds) International Manual of Oncology Practice. Springer, Cham; 2019. https://doi-org.ezproxy.ub.gu.se/10.1007/978-3-030-16245-0_23
[2] Collettini, F., Hamm, B. Cervical Cancer. In: Forstner, R., Cunha, T.M., Hamm, B. (eds) MRI and CT of the Female Pelvis. Medical Radiology. Springer, Cham; 2017. https://doi-org.ezproxy.ub.gu.se/10.1007/174_2017_54
[3] Abraham J, Gulley JL, Allegra CJ, Ovid Technologies, Inc. Bethesda handbook of clinical oncology. 2nd ed. Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins. 2005.
[4] Bidziński, M. Diagnostyka i leczenie raka szyjki macicy. Ginekologia i położnictwo. 2007;4(6):9-17.
[5] National Comprehensive Cancer Network. Cervical Cancer. Poland Edition (Version 1.2021) [ Internet]. 2021 [21.01.2024]. https://nowa.nio.gov.pl/wp-content/uploads/2024/01/Wytyczne-postepowania-diagnostyczno-terapeutycznego-u-chorych-na-raka-szyjki-macicy.pdf
[6] Abeloff MD, Niederhuber JE, Armitage JO, Doroshow JH, Kastan MB, Tepper JE. Abeloff's clinical oncology. 6th ed. Elsevier. 2014:1470-1490.
[7] Olthof EP, Bergink-Voorthuis BJ, Wenzel HHB, Mongula J, van der Velden J, Spijkerboer AM, et al. Diagnostic accuracy of MRI, CT, and [18F]FDG-PET-CT in detecting lymph node metastases in clinically early-stage cervical cancer — a nationwide Dutch cohort study. Insights into imaging. 2024;15(1):36–36.