Diagnostyka

W przypadku pacjentów zgłaszających się z niewyjaśnionym krwiomoczem, konieczne jest przeprowadzenie dokładnego wywiadu lekarskiego oraz badania fizykalnego, by ocenić obecność czynników ryzyka raka urotelialnego.

Diagnostyka laboratoryjna

Podstawowym badaniem w diagnostyce nowotworów dróg moczowych jest badanie ogólne moczu, które pozwala wykryć obecność krwi oraz ocenić jej nasilenie. W trakcie diagnostyki wykonuje się również badanie bakteriologiczne moczu (posiew), aby wykluczyć zakażenie układu moczowego. Warto pamiętać, że obecność infekcji układu moczowego nie wyklucza współistnienia raka dróg moczowych. Nieinwazyjnym badaniem laboratoryjnym, pomocnym w wykrywaniu zmian nowotworowych lub przedrakowych w nabłonku dróg moczowych jest cytologia osadu moczu. Jego celem jest ewentualne wykrycie obecności nieprawidłowych komórek. Przed rozpoczęciem leczenia należy także wykonać badania krwi, takie jak: morfologia, parametry wydolnościowe wątroby i nerek, oznaczanie poziomu elektrolitów. Choć zaburzenia tych parametrów nie są charakterystyczne dla raka urotelialnego, jednak mogą towarzyszyć chorobie nowotworowej (np. niedokrwistość związana z krwawieniem z guza, spadek wskaźnika filtracji kłębuszkowej jako wyraz upośledzenia funkcji nerek związanego z zastojem moczu, zaburzenia wydolności wątroby w sytuacji obecności zmian przerzutowych w tym narządzie). 

W przypadku raków urotelialnych, surowicze markery nowotworowe nie mają ugruntowanego znaczenia w diagnostyce i nie zaleca się ich rutynowego stosowania.

Diagnostyka obrazowa

Diagnostyka obrazowa pozwala określić lokalizację nowotworu, stopień zaawansowania, obecność lub wykluczenie przerzutów. Obrazowanie jest niezbędne do zaplanowania odpowiedniego leczenia. Jednym z badań, które powinno być zlecone osobom z bezbólowym krwiomoczem jest tomografia komputerowa (CT). Z kolei, u osób z potwierdzonym, miejscowo zaawansowanym lub przerzutowym rakiem pęcherza, tomografia komputerowa ma podstawowe znaczenie w ocenie zaawansowania choroby i jest niezbędnym badaniem w diagnostyce oceniającej obecność przerzutów w klatce piersiowej. Badanie polega na wykonaniu wielu zdjęć rentgenowskich tej samej części ciała pod różnymi kątami. Komputer łączy wszystkie zdjęcia rentgenowskie, aby utworzyć serię obrazów przekrojowych. Możliwe jest wykonanie tomografii komputerowej brzucha i miednicy, by sprawdzić, czy nowotwór rozprzestrzenił się poza pęcherz. 

Rezonans magnetyczny (MRI)

Obrazowanie metodą rezonansu magnetycznego (MRI) służy do uzyskania szczegółowego obrazu nowotworu w pęcherzu lub drogach moczowych. MRI wykorzystywane jest również do określenia stopnia zaawansowania choroby, obecności nacieku na okoliczne tkanki lub zmian o charakterze przerzutowym. Dzięki zastosowaniu MRI możliwe jest również wczesne wykrycie nawrotu choroby w ścianie pęcherza moczowego. Rezonans magnetyczny, w porównaniu do tomografii komputerowej, umożliwia dokładniejszą ocenę zaawansowania zmian nowotworowych w pęcherzu moczowym. Badanie to może być wykorzystywane zamiast tomografii komputerowej (TK) w przypadku przeciwwskazań do podania jodowych środków kontrastowych używanych w TK oraz u pacjentek w ciąży. W badaniu MRI używany jest dożylny środek kontrastowy zawierający gadolin, który jest przeciwwskazany w razie znacznej niewydolności nerek. Przeciwwskazaniem do MRI są wszczepione urządzenia elektryczne i elektroniczne, np. rozrusznik serca, pompa insulinowa czy wszczepiony aparat słuchowy. 

Ultrasonografia (USG)

Ultrasonografia (USG) może być stosowana u pacjentów niskiego ryzyka (np. mikroskopowy krwiomocz, młodszy wiek, brak znaczącej historii palenia i brak czynników wysokiego ryzyka). Badanie to nie jest tak dokładne, jak urografia TK i nie wykrywa małych guzów, zmian torbielowatych i raka in situ (CIS). USG obrazuje nerki, moczowody i pęcherz w czasie rzeczywistym. 

Urografia TK i MRI

Złotym standardem obrazowania górnych dróg moczowych jest urografia TK. To badanie obrazowe powinno być wykonywane u wszystkich pacjentów wysokiego ryzyka i tych, którzy nie kwalifikują się do grupy niskiego lub średniego ryzyka. Urografia TK jest również wskazana, jeśli guz pęcherza moczowego zostanie potwierdzony w cystoskopii, a badanie TK nie zostało jeszcze wykonane. Urografię rezonansu magnetycznego (MRI) należy wykonać, jeśli nie można podać dożylnie kontrastu z powodu niewystarczającej czynności nerek lub alergii. 

Diagnostyka zabiegowa

Cystoskopia to procedura diagnostyczna umożliwiająca obejrzenie wnętrza cewki moczowej i pęcherza moczowego w celu wykrycia ewentualnych zmian nowotworowych. Badanie polega na wprowadzeniu do wnętrza pęcherza moczowego poprzez cewkę moczową (w znieczuleniu) cienkiego endoskopu (rurki) wyposażonego w kamerę i oświetlenie oraz uwidocznienie wnętrza pęcherza. Jest zwykle wykonywana przy minimalnym znieczuleniu. W trakcie badania, możliwe jest pobranie wycinków (biopsji) z podejrzanych obszarów oraz usunięcie bardzo małych zmian nowotworowych (TURBT – przezcewkowa resekcja guza pęcherza moczowego). Po cystoskopii mogą wystąpić skutki uboczne, takie jak: krwawienie z cewki moczowej, różowe lub czerwone zabarwienie moczu, uczucie pieczenia podczas oddawania moczu, częstsze oddawanie moczu przez 1–2 dni po badaniu.